Şahlıq (köhnə Azərbaycan türkcəsindən) - is. köhnə. Bu söz, tarixi bir dövrə aid olan siyasi və sosial quruluşu, habelə hökmdarlığın özünü ifadə edir. Əsasən, şah tərəfindən idarə olunan bir ərazini, dövləti və ya imperiyanı ifadə etməklə yanaşı, şahın hökmdarlığı, hakimiyyəti və ya səltənəti mənasında da işlənir.
Məna çalarları: Şahlıq sözü, müxtəlif kontekstlərdə fərqli məna çalarları ilə istifadə oluna bilər. Məsələn:
- Siyasi qurum kimi: "Səfəvilər dövründə Azərbaycanın şahlığı genişləndi." Bu cümlədə şahlıq, coğrafi və siyasi bir vahid, konkret olaraq Səfəvi imperiyasını təmsil edir.
- Hökmdarlıq, hakimiyyət kimi: "Şah Abbasın şahlığı ədalət və qüdrət dövrü kimi tarixə düşdü." Burada şahlıq, şah Abbasın uzun və nüfuzlu hakimiyyətini ifadə edir.
- Şahın idarə etdiyi ərazi kimi: "O, şahlığın ən ucqar bölgələrini gəzib araşdırdı." Bu cümlədə şahlıq, şahın hakimiyyəti altındakı bütün torpaqları, vilayətləri və əraziləri əhatə edir.
Etimologiyası: Sözün kökü "şah" sözündəndir. "Şah" farsca mənşəli olub, "hökmdar", "padşah" mənalarını verir. "-lıq" isə türk dillərində isimlərdən sifət və ya isim düzəldən bir şəkilçidir. Beləliklə, "şahlıq" sözü "şahın olduğu yer, vəziyyət, hakimiyyət" kimi təfsir edilə bilər.
Müasir istifadəsi: Şahlıq sözü müasir Azərbaycan dilində nadir hallarda istifadə olunur. Əsasən tarixi mətnlərdə, elmi ədəbiyyatda və ya tarixi hadisələrin təsvirində rast gəlinir. Müasir dilin leksikasında "padşahlıq", "sultanlıq", "hökmdarlıq", "dövlət" kimi sözlər daha çox işlənir.
Fərqli cümlələrdə işlənmə nümunələri:
- Qacarlar şahlığının son illəri çətinliklərlə müşayiət olunmuşdur.
- Tarixçi şahlığın iqtisadiyyatını təhlil etmişdir.
- Şahlığın ərazisi geniş idi.
- Onun şahlığı uzun sürmədi.