Şaxələnmək (f.) – əsas gövdədən və ya mərkəzdən bir neçə istiqamətə doğru qollanmaq, budaqlanmaq, ayrılmaq; bir neçə qola, şaxəyə bölünmək. Bu, həm fiziki, həm də məcazi mənada istifadə oluna bilən bir sözdür. Fiziki mənada, adətən, ağacların, kolların və ya digər bitkilərin böyüməsi zamanı budaqlanma və genişlənmə prosesini ifadə edir. Məsələn, "Qoca ağac illər boyu şaxələnib, kölgəsi geniş bir ərazini əhatə edirdi" cümləsində olduğu kimi.
Şaxələnmək sözü məcazi mənada istifadə edildikdə isə, bir prosesin, ideyanın, təşkilatın və ya sistemin müxtəlif istiqamətlərə doğru inkişaf etməsini, genişlənməsini ifadə edir. Mümkün olan məcazi istifadə nümunələri bunlardır: "Elmin şaxələnməsi", "fikrin şaxələnməsi", "şirkətin şaxələnməsi", "mövzunun şaxələnməsi". Bu hallarda, "şaxələnmə" əsas mövzudan yaranan yeni qolları, yan istiqamətləri, fərqli aspektləri göstərir. Məsələn, "Tədqiqat şaxələnib, yeni sahələri də əhatə etdi" və ya "Müzakirə şaxələndi və əsas mövzudan uzaqlaşdı" cümlələrində olduğu kimi.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "şaxə" kökündən törədiyini görərik. "Şaxə" fars mənşəli olub, "budaq" mənasını verir. Beləliklə, "şaxələnmək" sözü əslində "budaqlanmaq", "qol-qanad açmaq" mənasını ifadə edir. Ancaq "şaxələnmək" sözü "budaqlanmaq"dan daha geniş bir məna kəsb edir, çünki həm konkret, həm də mücərrəd hadisələri əhatə edir. Həmçinin, "şaxələnmə" prosesinin sürətini, intensivliyini və miqyasını da nəzərə almaq lazımdır. "Dəfələrlə [ağacın] budaqları kəsilsə də, yenə şaxələnib, qol-qanad açıb bar gətirirdi" cümləsində olduğu kimi, şaxələnmə bir maneəyə baxmayaraq, davam edən və nəticə verən bir proses kimi təsvir olunur.