Şaxtaçı sözü Azərbaycan dilində "şaxta" və "-çı" şəkilçisinin birləşməsindən əmələ gəlmiş bir termindir. Əsas mənası "şaxtada işləyən fəhlə" və ya "mədən fəhləsi"dir. Lüğətlərdəki qısa izahlar bu mənanı tam əhatə etməsə də, şaxtaçılığın müxtəlif sahələrini əhatə edən daha geniş bir tərif verə bilərik.
Şaxtaçı termini, yeraltı mədənlərdə (məsələn, kömür, dəmir filizi, qızıl, almaz və s. mədənləri) işləyən fəhlələri ifadə edir. Onların işləri çox təhlükəli və ağır olmaqla yanaşı, yüksək ixtisas tələb edir. Şaxtaçıların vəzifələrinə mədənin qazılması, dəmir yolunun tikilməsi, maşınların idarə edilməsi, partlayıcı maddələrlə işləmə, daşların çıxarılması, hava və su təchizatının təmin edilməsi və s. daxildir. Müasir şaxtaçılıqda texnologiyanın rolu artmış olsa da, hələ də fiziki güc və bacarıq tələb edən ağır işlərin çoxluğu qalır. Bundan əlavə, metro tikintisində işləyən fəhlələr də şaxtaçı kimi qəbul edilə bilər, çünki onlar da yeraltı işlərlə məşğul olurlar.
Verilən misallar ("Şaxtaçı günü", "Metro inşaatı şaxtaçıları") bu termini müxtəlif kontekstlərdə necə işləndiyini göstərir. "Şaxtaçı günü" ifadəsi şaxtaçılar üçün ayrılmış xüsusi bir günü, "Metro inşaatı şaxtaçıları" isə metro tikintisində çalışan fəhlələri bildirir. Ədəbi mətnlərdə istifadə olunan nümunə ("Şaxtaçılar çalarkən zərbəsini dağlara; Radiodan yayıldı bu səda u...") şaxtaçının işinin səsinin uzaqlara yayıldığını simvolik şəkildə ifadə edir.
Qeyd etmək lazımdır ki, "şaxtaçı" termini bəzən meqalitik qurğuların və ya qədim abidələrin tikintisində işləyən fəhlələr üçün də metaforik olaraq istifadə edilə bilər. Bu isə sözün mənasının geniş kontekstual tətbiqini göstərir.