Şaşqınlaşmaq (f.): Bu fel, əsasən gözlənilməz, qəfil və ya anlaşılmaz bir hadisə, vəziyyət və ya məlumat qarşısında insanın duyduğu çaşqınlıq, təəccüb və ya qarışıqlıq halını ifadə edir. Sözün kökündə "şaşqın" sifəti dayanır ki, bu da öz növbəsində "şaşmaq" felindən törəmişdir. "Şaşmaq" isə əslində yunan dilindən gələn "σκάζω" (skazō) felinə istinad edir və "səhv etmək", "yanılmaq", "yoldan azmaq" mənalarını verir. Lakin zaman keçdikcə "şaşmaq" və ondan törəyən "şaşqınlaşmaq" felleri daha çox "təəccüblənmək", "heyran qalmaq", "başqa bir şey gözləmək" mənalarında istifadə olunmağa başlayıb. Bu mənada "şaşqınlaşmaq" bir növ zehni sarsıntı və ya qarışıqlıq halını ifadə edir.
Məna nüansları: Şaşqınlaşmaq sadəcə olaraq təəccüb etməkdən daha çoxdur. Təəccüb müvəqqəti və səthi bir his ola bilər, şaşqınlaşmaq isə daha dərin, daha uzunmüddətli və bəzən çaşqınlıqla müşayiət olunan bir vəziyyətdir. Məsələn, gözlənilməz bir qonağın gəlişindən təəccüb edə bilərik, lakin qəfil olaraq qarşılaşdığımız ağır bir xəbər bizi şaşqınlaşdıra bilər. Birinci halda təəccüb, ikinci halda isə çaşqınlıq daha ön plana keçir. Şaşqınlaşmaqda bir qədər çaşqınlıq, qarışıqlıq, hətta acizlik də ola bilər.
Cümlədə istifadəsi: Şaşqınlaşmaq feli müxtəlif cümlə quruluşlarında işlənə bilər:
- O, onun bu qədər səxavətli hərəkətindən şaşqınlaşdı. (Gözlənilməz bir hərəkətə verdiyi reaksiya)
- Xəbəri eşidən kimi şaşqınlaşdı və nə deyəcəyini bilmədi. (Qəfil bir xəbərə verdiyi reaksiya)
- Onun bu qədər asanlıqla məsələni həll etməsindən şaşqınlaşdım. (Gözlənilməyən bacarığa verdiyi reaksiya)
- Səhnədə baş verənlərdən tamaşaçılar şaşqınlaşdılar. (Gözlənilməz hadisələrə verilən reaksiya)
Nəticə: Beləliklə, "şaşqınlaşmaq" feli, sadəcə "təəccüblənmək" mənasından daha geniş bir məna kəsb edir. Bu fel, gözlənilməz, qəfil və ya anlaşılmaz bir vəziyyət qarşısında insanın duyduğu çaşqınlıq, qarışıqlıq və təəccübün ifadəsidir və cümlələrdə müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər.