Şeyxülislam (ər. شيخ الإسلام - şeyx al-islām) sözü ərəb mənşəlidir və “islamın şeyxi” mənasını verir. “Şeyx” sözü ərəbcədə qoca, ağsaqqal, rəhbər, müəllim kimi mənalara gəlir və hörmət ifadəsi olaraq da işlədilir. “İslam” isə bildiyimiz kimi, müsəlmanların dininin adıdır. Beləliklə, Şeyxülislam termini, İslam dininin ali ruhani rəhbərini, ümumi dini məsələlərdə yüksək səlahiyyətə malik olan, fətvə verən və dini qanunvericiliyə dair rəylər bildirən şəxsi ifadə edir.
Tarixən, Şeyxülislam vəzifəsi müxtəlif İslam dövlətlərində fərqli səlahiyyətlərə malik olub. Bəzi dövlətlərdə o, sadəcə olaraq ən ali ruhani rəhbər, digərlərində isə həm dini, həm də siyasi məsələlərdə güclü təsirə malik bir şəxs olub. Onun səlahiyyətləri qanunvericilikdən tutmuş, məhkəmə işlərinə qədər müxtəlif sahələri əhatə edə bilirdi. Sözün əsl mənasında, Şeyxülislam bir dövlətdə İslam dininin ən yüksək səviyyədə təmsilçisi və qoruyucusu idi.
Verilən nümunə cümləsində ("Həmin günün axşamı Tiflisdə iqamət edən Zaqafqaziyanın şeyxülislamı rus dilində … bir teleqram") Şeyxülislam termini, Zaqafqaziya bölgəsinin dini rəhbərini ifadə edir. Bu şəxs, bölgədə yaşayan müsəlmanların dini işlərində ali səlahiyyətə malik olan və ehtimal ki, o dövrün siyasi hakimiyyəti ilə də əlaqələri olan bir şəxsdir. Teleqramın məzmunundan asılı olaraq, bu Şeyxülislamın rəsmi vəzifəsinin bir hissəsi kimi, yüksək səviyyəli bir rəsmi yazışma apardığı aydın olur.
Qeyd etmək lazımdır ki, "Şeyxülislam" termini müasir dövrdə çox az istifadə olunur. Çünki müasir dövrlərin secülyar (dünyəvi) xarakteri və dini işlərin dövlət idarələrindən ayrılması bu titulu əhəmiyyətsiz hala gətirib. Ancaq tarixi kontekstdə bu termini bilmək və onun mənasını dəqiq anlamaq, tarixi hadisələri və İslam siyasi-dini təşkilatlanmasını daha yaxşı başa düşmək üçün zəruridir.