Şəfəqlənmə sözü "şəfəqlənmək" fellərinin məsdər formasıdır və əsasən səhər və ya axşam tərəf Günəşin çıxması və ya batması zamanı göy üzündə yaranan rəngarəng işıq hadisəsinə, yəni şəfəqə aiddir. Lüğətlərdəki qısa izah bu mənanın yalnız bir tərəfini əks etdirir. Daha geniş və dəqiq tərif vermək üçün aşağıdakıları nəzərə almaq lazımdır:
Mənşəyi: Sözün kökündə "şəfəq" sözü durur. "Şəfəq" fars mənşəlidir və "səhər və ya axşam göy üzündə görünən işıq" mənasını verir. "-lənmək" isə fəal məsdər şəkilçisidir və "şəfəqə bürünmək, şəfəqin rənglərini almaq" mənasını ifadə edir. Beləliklə, "şəfəqlənmə" sözü səhər və ya axşam göy üzünün şəfəqin rəngləri ilə bəzənmə prosesini, göy üzünün tədricən işıqlanmasını və rəng dəyişikliyini bildirir.
Mənasının nüansları: "Şəfəqlənmə" sözü yalnız fiziki bir hadisəni deyil, bəzən məcazi mənada da işlədilə bilər. Məsələn, bir şeyin tədricən ortaya çıxması, inkişaf etməsi, aydınlaşması mənasında da istifadə oluna bilər.
Cümlədə işlənməsi:
- Səhər tezdən, göy üzünün şəfəqlənməsinə şahid olduq. (Fiziki hadisə)
- Həqiqətin şəfəqlənməsi üçün uzun müddət gözləmək məcburiyyətində qaldıq. (Məcazi mənada - həqiqətin tədricən ortaya çıxması)
- Uzaqdakı dağların zirvələri şəfəqlənməyə başladı. (Fiziki hadisə)
- Onun düşüncələrində yeni bir ümidin şəfəqlənməsi hiss olunurdu. (Məcazi mənada - ümidin tədricən yaranması)
Yekun olaraq, "şəfəqlənmə" sözü həm fiziki (səhər və axşam göy üzündə rəng dəyişikliyinin baş verməsi), həm də məcazi (bir şeyin tədricən ortaya çıxması, inkişaf etməsi) mənalarda işlənə bilən zəngin bir sözlərdir.