Şəkil-şəmayil sözü Azərbaycan dilində geniş mənada bir varlığın zahiri görünüşünü, xarici quruluşunu, bədən quruluşunu, həmçinin geyimini, davranışını, ümumi təsirini əks etdirir. Sadəcə "şəkil" sözündən daha geniş bir məna kəsb edir. "Şəkil" daha çox statik bir təsviri, məsələn fotoşəkil və ya rəsm əsəri ifadə edərkən, "şəkil-şəmayil" dinamik bir element də əlavə edir. Bu dinamik element varlığın hərəkətini, mimikalarını, hətta davranış tərzinə qədər əhatə edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "şəkil" fars mənşəli olub "obraz", "surət" mənalarını verir. "Şəmayil" isə ərəb mənşəli olub "əlamət", "işarə", "xüsusiyyət", "xarici görünüş" kimi mənaları ifadə edir. Beləliklə, "şəkil-şəmayil" birləşməsi bir varlığın ümumi görünüşünü, zahiri xüsusiyyətlərini və davranışını tam əhatə edən bir ifadədir. Yəni, yalnız fiziki görünüş deyil, həm də hərəkətləri, davranışları, ümumi təsiri nəzərə alınır.
Misal üçün, "Münəvvər xanımın şəkil-şəmayili Hacını lap əvvəl gündən cəlb eləmişdi" cümləsində Münəvvər xanımın yalnız fiziki gözəlliyi deyil, onun hərəkətləri, davranışları, ümumi təsiri Hacını valeh etmişdir. Başqa bir misal olaraq, "O kişinin şəkil-şəmayili etibarlı görünmürdü" cümləsini göstərmək olar. Burada yalnız görünüş deyil, davranış və bədən dili də nəzərə alınır.
Qısacası, "şəkil-şəmayil" sözü, bir varlığın ümumi təsirini, həm fiziki, həm də davranışsal cəhətlərini əhatə edən təsviri və dəqiq bir ifadədir. Bu ifadənin istifadəsi, sözün sadəcə "şəkil" mənası ilə ifadə edilə bilməyəcək daha geniş və dərin bir mənanı çatdırır.