Şətrənc (fars. شطرنج – šāṭranj) sözü Azərbaycan dilinə fars dilindən keçmişdir. Əslində, "şahmat" sözünün sinonimidir və eyni oyun olan şahmat oyununu ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa izah, oyunun mahiyyətini tam əks etdirmir. Daha geniş və dəqiq bir izah aşağıdakı kimidir:
Şətrənc, iki oyunçu arasında oynanan bir strategiya və taktika oyunu olub, 64 kvadratdan ibarət lövhə və müxtəlif hərəkət qabiliyyətinə malik 16 ağ və 16 qara piyadə, at, fil, qala və vəzir, habelə hər iki tərəfdən bir şahdan ibarətdir. Oyunun məqsədi rəqibin şahını mat etmək, yəni onun hərəkət etməsi üçün heç bir mümkün yolun qalmadığı vəziyyətə salmaqdır. Oyun əsrlər boyu inkişaf etmiş və müxtəlif taktikalar və strategiya üsulları meydana gəlmişdir. Onun əsasında məntiq, planlama, foresight (gələcəyi görmə) və hətta psixoloji analiz kimi bacarıqlar dayanır.
A.Səhhət şeirindəki "Eybdir sən uyasan gəncəfəyə, şətrəncə" misrasında "şətrənc" sözü, məcazi mənada, həyatın zülm və çətinliklərinə, çətin və dolaşıq vəziyyətlərə işarə edir. Bu misrada "gəncəfəy" (həbsxana) ilə yanaşı "şətrənc" oyun kimi deyil, dərin bir tələ, müəyyən bir vəziyyətin mürəkkəbliyini və içindən çıxılmazlığını bildirir. Beləliklə, burada sözün əsl mənası deyil, metaforik mənası istifadə olunur.
Qeyd etmək lazımdır ki, "şahmat" sözü Azərbaycan dilində daha çox yayılmış və rəsmi termin kimi qəbul olunmuşdur. Lakin "şətrənc" sözü də dil tarixində iz qoymuş və ədəbiyyatda bəzən istifadə olunur. Hər iki sözün də eyni mənaya gəldiyini unutmaq olmaz.