izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Şikəstə sözü farsca mənşəlidir və əsasən Azərbaycan muğam musiqisində istifadə olunan bir termindir. Lüğətlərdə sadəcə "Segah məqamında zərbli muğam" kimi təqdim olunsa da, bu izah tam dolğun deyil. Şikəstə, Segah məqamının daxilində, daha doğrusu, onun əsas hissəsinin sonunda ifa edilən, ritmik və enerjili bir hissədir. Bu hissə, əsasən sürətli tempdə ifa olunur və rəqsə uyğun gələn bir xarakter daşıyır. Segahın əsas hissəsindən sonra gələn, bir növ kulminasiya nöqtəsi kimi qəbul edilə bilər.

Şikəstənin ifa üsulu, digər muğam hissələrindən fərqli olaraq daha çox zərb alətlərinə söykənir. Nəğməkarın səsi ilə yanaşı, dəf, kəməncə, tar və s. alətlərin ritmik və enerjili müşayiəti şikəstənin xarakterik xüsusiyyətlərindəndir. Musiqi ifaçılığında şikəstənin ifası, əsasən nəğməkarın sərbəst improvizasiyasına əsaslanır və burada ifaçının sənətkarlığı və ustalığı daha çox ön plana çıxır.

Misal olaraq göstərilən cümlədə ("Sürü-sürü qoyunları çoban yamacda otladır; Alır ələ papağını, oxur şikəstə, fit çalır") şikəstənin dinləyicidə yaratdığı təsiri görmək mümkündür. Çoban, sürüsünü otladarkən həm də şikəstə oxuyur və fit çalır. Bu, şikəstənin sadəcə bir musiqi janrı olmadığını, həm də həyatın, təbiətin bir hissəsi kimi qəbul edildiyini göstərir. Şikəstənin həm təntənəli, həm də şən bir tərzi vardır, həm ciddi, həm də əyləncəli anlarda ifa oluna bilər. Bu, onun geniş yayılmasının və məşhurluğunun səbəblərindən biridir.

Qısacası, şikəstə Segah məqamının dinamik və enerjili bir hissəsi olub, ritmikliyi, improvizasiyaya əsaslanması və ifa üsulu ilə fərqlənir. Sadəcə "zərbli muğam" kimi təsvir edilməkdən daha mürəkkəb və zəngin bir mənaya malikdir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz