Şirəkeşlik — Azərbaycan dilində geniş mənada narkotik vasitələrin, xüsusilə də tiryəyin asılılıq yaradan istifadəsinə verilən addır. Lüğətlərdə sadəcə “tiriyəkçilik”, “tiriyəkçəkmə”, “anaşaxorluq”, “tiriyək düşkünlüyü” kimi ifadələrlə sinonim kimi göstərilsə də, mənası daha genişdir və müxtəlif narkotik maddələrə olan asılılığı da əhatə edir. Terminin etimologiyası "şirə" (şirəli, dadlı, xoş təsirli maddə) və "-keş" (keşmək – çəkmək, içmək, istifadə etmək) şəkilçilərindən əmələ gəlmişdir. Bu, sözün əsas mənasının narkotik maddədən həzz almaq məqsədilə istifadəyə yönəldiyini göstərir.
Şirəkeşlik, sadəcə fiziki asılılıqdan ibarət deyil, psixoloji asılılıq, nəticədə ictimai həyatdan təcrid olunma, ailə və iş həyatında problemlər, sağlamlıq problemləri və ölüm kimi ciddi nəticələrə səbəb olur. Verilən nümunə cümlə (“Şirəkeşlik yazıq kişini cavan yaşında yerə sərmiş və üç balasını yetim qoymuşdu”) şirəkeşliyin fərd və ailə üçün yaratdığı ağır fəsadları, həyatı məhv edən təsirini və dəhşətli nəticələrini qabarıq şəkildə göstərir.
Müasir Azərbaycan dilində "şirəkeşlik" termini, ənənəvi olaraq tiryəklə bağlı olsa da, qanunvericilikdə və tibbdə narkotik asılılığının ümumi bir ifadəsi kimi geniş istifadə olunur. Ona görə də, bu terminin mənası yalnız tiryəkə deyil, həmçinin heroin, kokain, metamfetamin və digər narkotik maddələrə olan asılılığı da əhatə edir. Bu mənada, "şirəkeşlik" termininin daha geniş və daha dəqiq mənasını çatdırmaq üçün "narkotik asılılığı" ifadəsinin də istifadə olunması məqsədəuyğundur.
Cümlələrdə istifadəsi nümunələri:
- Onun həyatı şirəkeşliklə məhv oldu.
- Şirəkeşlik cəmiyyət üçün böyük təhlükədir.
- Şirəkeşliklə mübarizə dövlət səviyyəsində aparılmalıdır.
- Uzun illər şirəkeşliyin əsarətində yaşamışdı.