Şpal (rus. шпала) sözü dəmir yolu sistemində relslərin dayanıqlı və sabit bir şəkildə yerləşdirilməsini təmin edən, relslərin altına qoyulan uzununa uzanan dayaq elementini bildirir. Lüğətdəki "ağac, metal və ya beton tir" ifadəsi şpalın materialını qısaca ifadə etsə də, tam məlumat verməkdən uzaqdır. Əslində, şpalın əsas funksiyası relslərin yük altında deformasiyasının qarşısını almaq və dəmir yolu yatağının düzgün qurulmasını təmin etməkdir.
Şpalların hazırlandığı materialların müxtəlifliyi onların xüsusiyyətlərini və istifadə müddətini təyin edir. Ağac şpallar, əsasən, iynəyarpaqlı ağaclardan hazırlanır və müəyyən müddətdən sonra əvəzlənməlidir. Metal şpallar (polad və ya digər metaldan) daha davamlıdır və uzun illər istifadə edilə bilir. Beton şpallar isə ən müasir və davamlı variantlardandır, onların xidmət müddəti ən uzundur. Hər bir materialın öz üstünlük və çatışmazlıqları vardır: məsələn, ağac şpallar nisbətən ucuzdur, lakin əməliyyat müddəti qısadır və təmirə ehtiyac duyurlar; metal şpallar davamlıdır, ancaq korroziyaya meyllidir və bahalıdır; beton şpallar isə davamlı və ucuz olsa da, çəkisi daha çoxdur və qırılmaya həssas ola bilər.
Şpal sözünün etimologiyası rus dilindən götürülmüşdür. Rusca "шпала" sözü almanca "Schwellen" sözündən götürülmüşdür ki, bu da "qalxma" və ya "səviyyə" mənasını verir. Bu, dəmir yolu xəttində relsləri səviyyədə saxlamaq funksiyasına işarədir. Azərbaycan dilində istifadə olunan "şpal" sözü birbaşa rus dilindən mənimsənilmişdir və artıq dəmir yolu terminologiyasının ayrılmaz bir hissəsidir.
Cümlə içərisində istifadə nümunələri:
- Dəmir yolu işçiləri köhnə şpalları yeniləri ilə əvəz etdilər.
- Beton şpalların ağac şpallardan daha davamlı olduğu məlumdur.
- Yeni dəmir yolu xəttinin tikintisində minlərlə şpal istifadə olunmuşdur.
- Qəza nəticəsində bir neçə şpal zədələnmişdir.