Şumlama: "Şumlamaq" felindən törəmiş isimdir. Əsas mənası, tarlanı şumlama prosesi, yəni torpağı dərin şumlayaraq becərməyə hazırlamaq əməliyyatıdır. Bu, əkinçilikdə torpağın məhsuldarlığını artırmaq üçün həyata keçirilən vacib bir kənd təsərrüfatı əməliyyatıdır. Şumlama nəticəsində torpaq havalanır, alaq otları məhv edilir, zərərvericilərə qarşı mübarizə aparılır və toxum əkmək üçün optimal şərait yaradılır.
Şumlama prosesi müxtəlif alətlərlə həyata keçirilə bilər: əl ilə, mal-qara vasitəsilə və ya müasir texnika – traktorlar, kombaynlar vasitəsilə. Hər bir üsul özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə seçilir və istifadə olunan alətdən, torpağın növündən, iqlim şəraitindən və digər amillərdən asılı olaraq tətbiq olunur. Məsələn, ağır torpaqlarda daha dərin şumlama tələb olunur, yüngül torpaqlarda isə səthi şumlama kifayət edə bilər.
Etimoloji baxımdan, "şum" sözü türk dillərindən gəlir və kökü dərin qədimlərə gedib çıxır. "Şumlama" sözü isə bu kökdən törəyərək, prosesi ifadə edir. Müxtəlif türk dillərində bu sözün fonetik variantları mövcuddur.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Yaz gəldi, kəndlilər şumlama işlərinə başladılar.
- Şumlama torpağın məhsuldarlığını artırır.
- Müasir texnikanın tətbiqi şumlamanı sürətləndirdi.
- Əkin əvvəli şumlama çox vacibdir.
- Dərin şumlama, səthi şumlamaya nisbətən daha effektlidir.
Qeyd edək ki, "şumlama" sözü yalnız əkinçilik sahəsində deyil, məcazi mənada da işlənə bilər. Məsələn, bir sahənin, bir işin əsaslı şəkildə yenidən qurulması, təmizlənməsi üçün də "şumlama" metaforasından istifadə edilə bilər. Məsələn, "köhnə sistemin şumlanması" ifadəsi sistemin tamamilə dəyişdirilməsini bildirir.