Taqqıldama (Taqqıldamaq feliindən törəmiş isim). Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "taqqıldamaq" fəaliyyətinin nəticəsi, səs-küy, dəyilmə və ya çırpılma səsi kimi təqdim olunsa da, bu izah kifayət qədər geniş deyil. Daha dəqiq tərif vermək üçün səsin xüsusiyyətlərinə, səsin çıxdığı mənbəyə və kontekstdəki məna fərqlərinə nəzər salmaq lazımdır.
Mənşə etibarilə, "taqqıldama" sözü "taqqıldamaq" felindən törəmişdir. "Taqqıldamaq" isə onomatopoetik bir sözdür, yəni səsin təqlididir. Bu səs, adətən, bərk cisimlərin bir-birinə dəyməsi, sürüşməsi, və ya sarsılması nəticəsində yaranır. Ona görə də, "taqqıldama" səsin özü və ya bu səsin mənbəyindən asılı olaraq müxtəlif mənalarda işlənə bilər.
Məna çalarları:
- Kəskin, qısa, təkrarlanan səs: Məsələn, "dəmirin taqqıldaması", "qapının taqqıldaması", "at nalının taqqıldaması". Bu halda "taqqıldama" səsin özünü, tez-tez təkrarlanan, kəskin və metal səsinə oxşayan bir səsi bildirir.
- Dəyilmə, çırpılma səsi: "Ayaqqabılarının taqqıldaması səsini eşitdim" cümləsində "taqqıldama" ayaqqabının yerə dəyməsi səsini ifadə edir. Burada səs daha çox ritmik və davamlıdır.
- Səs-küy, gürültü: Daha geniş mənada, "taqqıldama" hər hansı bir səs-küyün, dəyilmə və ya çırpılma səslərindən ibarət gürültünün ümumi adı kimi də işlənə bilər. Məsələn, "Evdə böyük bir taqqıldama eşitdim".
Cümlədə istifadəsi:
- "Qapının taqqıldaması onu yuxudan oyandırdı."
- "Atın nalının taqqıldaması çölün səssizliyini yarırdı."
- "Qəfildən bir taqqıldama eşitdim və ürəyim hopladı."
- "Avtomobilin sükanının taqqıldaması mexanikin diqqətini cəlb etdi."
Yekun olaraq, "taqqıldama" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir, lakin ümumi mənada kəskin, tez-tez təkrarlanan və ya davamlı bir səs, dəyilmə və ya çırpılma səsi bildirir.