Taraş [fars. تَراش] – fel, mənası "qırxmaq", "təmizləmək", "hamarlamaq" kimi müxtəlif kontekstlərdə işlənən söz olub, əsasən saç və saqqal qırxmaq mənasında işlənir. Fars dilindən gəlmişdir və kökü "traş" (تراش) felindən gəlir ki, bu da "şəkilləndirmək", "yonmaq", "təmizləmək" mənalarını verir. Azərbaycan dilində əsasən "saç və saqqal qırxmaq" mənasında işlənsə də, geniş mənada hər hansı bir səthi təmizləmək, hamarlamaq, forma vermək mənasında da işlənə bilər.
Məna çalarları:
- Qırxmaq (saç və saqqal): Bu, ən geniş yayılmış mənasıdır. "Başını taraş etdirmək", "Saqqalını taraş etmək" kimi cümlələrdə istifadə olunur. Bu mənada, taraş həm alətin (tıraş bıçağı, maşınkası) həm də əməlin özünü ifadə edə bilər.
- Təmizləmək (geniş mənada): Bəzən, hər hansı bir səthi təmizləmək, hamarlamaq mənasında işlənə bilər. Məsələn, "Taxtayı yaxşıca taraş etmək lazımdır" cümləsində taxta üzərindəki qabarıqlıqları təmizləmək, hamarlamaq mənası nəzərdə tutulur. Bu mənada, "yonmaq", "cilalamaq" sözləri ilə sinonim ola bilər.
- Şəkilləndirmək: Daha az işlənsə də, hər hansı bir şeyin formasını dəyişmək, şəkilləndirmək mənasında da işlənə bilər. Bu məna daha çox fars dilindəki kök mənasına uyğundur.
Qrammatik xüsusiyyətləri: Taraş feli həm öz başına, həm də müxtəlif əlavələrlə işlənə bilər. Məsələn: taraş olmaq, taraş etmək, taraş etdirmək. "Taraş etmək" felinin özü aktiv fəal hərəkəti bildirir, "taraş etdirmək" isə passiv hərəkəti (başqasına etdirmək) bildirir. "Taraş olmaq" isə özünü taraş etmək mənasını daşıyır.
Sinonimləri: Qırxmaq, kəsmək, təmizləmək, hamarlamaq, yonmaq, cilalamaq (kontekstdən asılı olaraq).
Antonimləri: Böyütmək, uzatmaq (saç və saqqal üçün).