Teleqraf [yun. tele – uzaq, grapho – yazıram] – Uzaq məsafələrə məlumat ötürmək üçün elektrik siqnallarından istifadə edən bir rabitə sistemidir. Terminin etimologiyası açıq şəkildə göstərir ki, teleqraf əsasən "uzaqdan yazmaq" mənasını daşıyır. Bu, əvvəlcə yazılmış məlumatların elektrik siqnalları vasitəsilə ötürülməsini ifadə edirdi.
Tarixən, teleqrafın əsas iş prinsipi, kodlaşdırılmış siqnalların (məsələn, Mors kodu) tel xətləri vasitəsilə ötürülməsi və qəbul edən tərəfdə bu siqnalların yenidən mətnə çevrilməsinə əsaslanırdı. Bu texnologiya, sürətli və etibarlı uzun məsafəli rabitənin yaradılmasında əhəmiyyətli rol oynamış, siyasi, iqtisadi və hərbi sahələrdə inqilabi dəyişikliklərə səbəb olmuşdur.
Müasir mənada, "teleqraf" termini daha çox tarixi bir kontekstdə işlənir, çünki müasir rabitə texnologiyaları (telefon, internet, peyk rabitəsi) teleqrafı demək olar ki, tamamilə əvəz etmişdir. Ancaq hələ də teleqrafın prinsiplərindən bəzi müasir rabitə sistemlərində istifadə olunur. Məsələn, əsasında digitalların ötürülməsi olan müasir rabitə sistemləri də teleqrafın prinsiplərini miras alır.
Teleqrafın işlənməsinin fərqli nümunələrinə nəzər salaq:
- "Teleqraf vasitəsilə təcili xəbər aldıq." - Bu cümlə teleqrafın tez və təcili məlumat ötürmə funksiyasını vurğulayır.
- "Köhnə teleqraf stansiyası artıq fəaliyyət göstərmir." - Bu cümlə teleqrafın tarixi bir texnologiya olduğunu göstərir.
- "Müasir rabitə sistemləri teleqrafın prinsiplərini inkişaf etdirmişdir." - Bu cümlə teleqrafın müasir texnologiyaların inkişafına təsirini ifadə edir.