Tezis [yun. thesis - qoyuluş, mövqe, iddia]: Elm, fəlsəfə və digər elmi-nəzəri sahələrdə istifadə olunan bir termin olub, elmi araşdırmanın, dissertasiyanın, referatın və s. əsas müddəasını, doğruluğunu sübut etmək məqsədilə irəli sürülən və müdafiə olunan əsas fikri bildirir. Yəni, tezis – hələ sübut olunmamış, lakin tədqiqatçı tərəfindən irəli sürülən və müəyyən dəlillər əsasında doğruluğunun təsdiq edilməsi məqsədilə müdafiə olunan iddiadır.
Tezis, sadəcə bir müddəa deyil, həm də bu müddəanın müəyyən elmi-nəzəri əsaslara söykənməsini, sistematik təhlili və müqayisəni əhatə edir. Müxtəlif elmi sahələrdə tezislərin ifadə formaları fərqlənə bilsə də, onların ümumi mahiyyəti dəyişməz qalır: müəyyən bir mövzuya dair orijinal və ya yenilikçi bir baxış bucağı təqdim edib, bunun elmi əsaslarını təqdim etmək.
Tezislər həm elmi əsərlərin, həm də mühazirələrin, çıxışların əsasını təşkil edə bilər. Məsələn, “Elmi-tədqiqat işinin tezisi iqtisadiyyatda rəqəmsallaşmanın rolunu araşdırır” cümləsində tezis elmi işin əsas məqsədini ifadə edir. Başqa bir nümunə olaraq, “Onun tezisi, ədəbiyyatda milli özünüdərk prosesinə əsaslanırdı” cümləsində tezis müəllifin əsas arqumentini göstərir. Tezis ayrıca bir fikir olaraq da işlənə bilər: "Bu fikri, yəni bütünlüklə inqilabın iqtisadi amillərlə bağlı olmasını əsas götürən tezisinə, o öz əsərində geniş yer vermişdir". Tezisin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər, lakin əsas mahiyyət – sübut olunması lazım olan bir iddia – dəyişməz qalır.
Qeyd etmək lazımdır ki, “tezis” sözü elmi kontekstdən kənarda da, daha geniş mənada, yəni bir fikri, bir mövqeyi ifadə etmək üçün də işlənə bilər. Məsələn, gündəlik söhbətlərdə “Mən öz tezisimi müdafiə edirəm” kimi ifadələrə rast gəlmək olar. Lakin belə hallarda tezis elmi əsərlərdəki qədər dəqiq və strukturlaşdırılmış olmaya bilər.