Təhsilsiz sifəti, əsasən, formal təhsildən məhrum olan şəxsləri ifadə edir. Lüğətlərdəki "heç bir təhsil görməməmiş; oxumamış" tərifləri qısadır və mənanın bütün çalarlarını əhatə etmir. Daha geniş şəkildə izah etsək, "təhsilsiz" şəxsin məktəb, universitet və ya digər formal təhsil müəssisələrində sistematik təhsil almadığını bildirir. Bu, həm ibtidai təhsildən, həm də ali təhsildən məhrum olmaq demək ola bilər. Həmçinin, fərdin özünütəhsil yolu ilə bəzi biliklərə sahib olması mümkündür, amma bu, onu "təhsilsiz" statusundan azad etmir, çünki "təhsilsiz" termini sistematik və formal təhsili nəzərdə tutur.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "təhsilsiz" sözü "təhsil" kökünə "-siz" əlavəsindən əmələ gəlib. "-siz" əlavəsi mənfi məna bildirir və mövzuya məxsus olmayan keyfiyyəti göstərir. Beləliklə, "təhsilsiz" "təhsildən məhrum", "təhsili olmayan" mənasını verir.
Cümlələr içərisində "təhsilsiz" sözünün işlənməsinə nümunələr:
- O, təhsilsiz olsa da, həyat təcrübəsi ilə çox şey öyrənmişdi. (Burada təhsilin olmaması, həyat təcrübəsinin əhəmiyyətini vurğulayır.)
- Təhsilsiz əhalinin sayının azaldılması üçün hökumət müxtəlif layihələr həyata keçirir. (Bu cümlə sosial-iqtisadi bir məsələni ifadə edir.)
- Təhsilsiz kəndlilərin çoxu kənd təsərrüfatı ilə məşğul olurdu. (Bu cümlə müəyyən bir sosial qrupun fəaliyyətini göstərir.)
- Onun təhsilsiz olması işə qəbul olunmasına mane olmadı. (Burada digər faktorların daha əhəmiyyətli olduğu vurğulanır.)
Qeyd edək ki, "təhsilsiz" termini şəxsiyyətin intellektual səviyyəsini birmənalı şəkildə aşağı salmır. Formal təhsil almamaq, şəxsin bilik və bacarıqlarının olmaması demək deyil. Bəzi təhsilsiz insanlar özünütəhsil yolu ilə geniş bilik və bacarıqlar əldə edə bilirlər.