Təkan sözü Azərbaycan dilində geniş məna kəsb edən bir leksik vahiddir. Əsasən, bir cismi yerindən tərpətmək, hərəkətə gətirmək üçün edilən ani və güclü təsir kimi başa düşülür. Lüğətlərdə sadəcə "bir şeyi özündən uzaqlaşdırmaq məqsədilə bərk itələmə və ya zərbə" kimi tərifi qeyd olunsa da, bu, sözün bütün mənalarını tam əhatə etmir.
Təkanın etimologiyasına nəzər salsaq, kökü türk dillərinin ümumi leksikasından gəldiyini görərik. "Təkan vermək" ifadəsindəki "vermək" feli də mənanın əsasını daha yaxşı ifadə edir: bir enerji, bir güc, bir qüvvə ötürmək. Bu güc fiziki ola bilər (bir cismi itələmək, vurmaq), lakin məcazi mənada da geniş işlənir. Məsələn, bir hadisənin baş verməsi üçün lazım olan təsir, bir insanı hərəkətə keçirmək üçün verilən təşviq də "təkan" kimi ifadə oluna bilər.
Təkan sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalarda işlənə bilər:
- Fiziki təkan: "Qapını açmaq üçün güclü bir təkan verdim." burada təkan, qapıya fiziki güc tətbiq etmək mənasındadır.
- Mənəvi təkan: "Onun sözləri mənə yeni bir həyat qurmaq üçün güclü bir təkan verdi." burada təkan, ruhlandırma, həvəsləndirmə mənasındadır.
- Ani hərəkət: "Avtomobil birdən sürət aldı, bir təkanla irəli atıldı." burada təkan ani sürətlənmə, qəfil hərəkət mənasındadır.
- Elektrik təkanı: "Elektrik təkanı onu yerə yıxdı." burada isə sözün tamamilə fərqli bir mənası işlənilir.
Göstərilən nümunələr göstərir ki, "təkan" sözü sadəcə bir itələmə və ya zərbədən daha çox mənaya malikdir. O, bir qüvvənin, enerjinin ötürülməsini, bir hərəkətin başlanğıcını, hətta mənəvi bir təsiri də ifadə edə bilər. Beləliklə, sözün daha tam və dəqiq tərifi "bir cismin və ya hadisənin yerini dəyişməsinə, hərəkətə keçməsinə, və ya bir prosesin başlamasına səbəb olan ani və güclü təsir" kimi verilə bilər.