izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Təlaşlı sözü Azərbaycan dilində sifət və zərf kimi işlənən bir sözdür. Əsas mənası "iztirablı, təşvişli, həyəcanlı, narahat, qorxu və ya qeyri-müəyyənlik hissi ilə dolu olmaq"dır. Sözün kökü qədim türk dillərində izlənilən "təlaş" felindən törəmişdir. "Təlaş" felinin özü də "çalışmaq, səy göstərmək, həyəcanlanmaq" mənalarını verir. Bu səbəbdən "təlaşlı" sözü sadəcə olaraq "həyəcanlı" olmaqdan daha çox, bu həyəcanın səbəbinin iztirab, narahatlıq və ya qorxu ilə əlaqəli olduğunu ifadə edir.

Sifət kimi işlənərkən, "təlaşlı" sözü bir varlığın və ya hadisənin xarakterini təsvir edir: "O, təlaşlı gözlərlə ətrafa baxdı." burada "təlaşlı" gözlər sadəcə sürətli hərəkət edən gözlər deyil, həm də narahatlıq və ya qorxu ilə dolu gözləri təsvir edir. "Təlaşlı bir səs eşitdim." ifadəsində isə səsin xarakteri iztirab, narahatlıq və ya təcililik hissi ilə təsvir olunur.

Zərf kimi istifadə zamanı isə "təlaşlı" sözü bir hərəkətin və ya vəziyyətin necə baş verdiyini göstərir: "O, təlaşlı danışırdı." ifadəsində danışmanın tələsik, qeyri-səlis və narahatlıq içində olduğunu vurğulayır. "Təlaşlı hazırlaşırdı." cümləsində isə hazırlaşma prosesinin qarışıqlıq və narahatlıq içində olduğunu bildirir.

Ümumiyyətlə, "təlaşlı" sözü, "həyəcanlı", "narahat", "qorxulu", "tələsik" kimi sözlərlə sinonim kimi istifadə oluna bilsə də, bu sözlərin hər biri "təlaşlı" nın tam mənasını verə bilmir. Çünki "təlaşlı" sözü bu hisslərin birlikdə, daha güclü və ifadəli bir şəkildə ifadə olunmasını təmin edir. Məsələn, "ulduz təlaşlı fikirləri başından qovmaq üçün daha artıq səylə işləyir, özünü yorurdu" cümləsində "təlaşlı" sözü ulduzun fikirlərinin yalnız həyəcanverici deyil, həm də iztirabverici, narahatedici və onu yorğun hala salan olduğunu göstərir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz