Təməlli sifəti, əsasən "bünövrəli", "özüllü" və "əsaslı" mənalarını ifadə edir. Lakin bu tərif, sözün zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. "Təməlli" sözü, bir quruluşun, sistemin və ya fikrin möhkəm, etibarlı və davamlı bir əsas üzərində qurulduğunu bildirir. Bu əsas, həm fiziki (məsələn, bina), həm də mənəvi (məsələn, inanclar sistemi) ola bilər. Sözün kökü olan "təməl" sözü, bir şeyin əsasını, dayağını, kökünü ifadə edir.
Beləliklə, "təməlli" sözü, sadəcə olaraq "bünövrəli" olmaqdan daha çox şey ifadə edir. O, həm də quruluşun dayanıqlılığını, etibarlılığını və möhkəmliyini vurğulayır. Məsələn, "təməlli bina" deyərkən, yalnız binanın bünövrəsinin mövcudluğunu deyil, həm də binanın möhkəm və davamlı olmasını ifadə edirik. "Təməlli qərar" deyərkən isə, qərarın əsaslı, düşünülmüş və uzunmüddətli nəticələrə yönəldiyini nəzərdə tuturuq.
Sözün işlənməsinə dair nümunələr:
- Təməlli bir ev tikdi. (Evin möhkəm bünövrə üzərində qurulduğunu bildirir.)
- Onun təməlli arqumentləri hamını razı saldı. (Arqumentlərin əsaslı, dəlillərə əsaslanan olduğunu bildirir.)
- Təməlli bir dostluq illərə dayanır. (Dostluğun etibarlı və uzunmüddətli olmasını bildirir.)
- Təməlli bir təhsil gələcəyə qapı açar. (Təhsilin möhkəm əsaslara əsaslandığını və gələcək uğurlar üçün vacib olduğunu bildirir.)
Ədəbi dilin zənginliyinə görə, "təməlli" sözü bəzən sinonimləri ilə əvəz oluna bilsə də, hər bir sinonim, mənanın bir aspekti üzərində daha çox diqqət mərkəzləşdirir. "Bünövrəli" daha çox fiziki tərəfə, "özüllü" köklərə, "əsaslı" isə əsaslandırmaya yönəlir. "Təməlli" isə bütün bu aspektləri özündə birləşdirərək, daha tam və bütünlüklü bir məna verir.