Təntikləmə felindən törəmiş isimdir. "Tənqid etmə", "qüsur və çatışmazlıqları göstərmək", "dəyərləndirmə" mənalarını ehtiva edir. Lüğətlərdə sadəcə "təntikləmək" felindən törəmə kimi qeyd olunsa da, əslində bu sözün daha geniş və çoxşaxəli mənası vardır.
Mənşəyi: Sözün əsası olan "tənqid" ərəb mənşəlidir (نقيد - naqd). Ərəb dilində "ölçmək, qiymətləndirmə" mənalarına malikdir. Azərbaycan dilinə ərəb dilindən keçmişdir və zamanla mənası zənginləşərək inkişaf etmişdir.
Məna çalarları: Təntikləmə, sadəcə mənfi qüsur və çatışmazlıqları göstərmək deyil, həm də əsərin, hadisənin, şəxsin müsbət və mənfi cəhətlərinin obyektiv şəkildə qiymətləndirilməsini əhatə edir. Bu qiymətləndirmə, konstruktiv tənqid formasında da ola bilər, yəni inkişaf üçün tövsiyələr və təkliflər verməklə yanaşı, obyektiv qüsur və çatışmazlıqları da göstərir.
Cümlədə işlənməsi:
- Əsərin təntikləməsi geniş müzakirələrə səbəb oldu. (Əsərin müsbət və mənfi cəhətlərinin qiymətləndirilməsi)
- Onun təntikləməsi çox sərt və qərəzli idi. (Yalnız mənfi cəhətlərin vurğulanması)
- Rəssamın əsərinə konstruktiv təntikləmə verdi. (İnkişaf üçün təkliflər və tövsiyələr ilə müşayiət olunan qiymətləndirmə)
- Müəllimin təntikləməsi şagirdin səhvini düzəltməsinə kömək etdi. (Düzəliş üçün yönəlmiş qiymətləndirmə)
- Bu hadisənin obyektiv təntikləməsi vacibdir. (Qərəzsiz qiymətləndirmə)
Qısaca: Təntikləmə, sadəcə mənfi qiymətləndirmə deyil, həm də obyektiv dəyərləndirmə, konstruktiv tənqid və inkişaf üçün tövsiyələr verməyi əhatə edən geniş mənalı bir söz kimi dəyərləndirilməlidir.