izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Təntimək (f. dan.) – Tələsmək, darıxmaq, həyacanlanmaq, səbirsiz olmaq, hövsələsini itirmək mənalarını özündə birləşdirən bir feldir. Sözün əsas mənası, bir işin gecikəcəyi qorxusundan və ya istənilən nəticənin sürətlə əldə olunma arzusundan doğan narahatlıq və tələsiklik vəziyyətini ifadə edir. Bu narahatlıq, sadəcə fiziki tələsmədən daha çox, daxili bir həyacanı, səbirsizliyi əks etdirir.

Təntiməyin əsasını təşkil edən əsas duyğu, səbirsizlikdir. İnsan hər hansı bir hadisənin, prosesin tez baş verməsini istədikdə, gözləmək qabiliyyətini itirib, əsəbiləşib və narahatlana bilir. Bu duyğu təntiməyi yaradır. Söz, həmçinin, bir işin çətinliyindən və ya bitməməsindən yaranan bezginliyi də ifadə edə bilər. Belə halda, təntimək, "hövsələsini itirmək", "tələsməkdən canı sıxılmaq" mənalarına daha yaxın olur.

Lüğətdə verilən nümunə cümləsi ("Baş çatlayır istidən; Göydən yerə od yağır; Dəvələr də təntiyib; Yeriyir a...") dəvələrin şiddətli istidən əziyyət çəkməsini və bu səbəbdən tələsik, narahat bir şəkildə yeriməsini göstərir. Burada "təntimək" həm fiziki tələsməni, həm də istidən doğan əziyyətin yaratdığı narahatlığı əks etdirir.

Fərqli cümlələrdə "təntimək" sözünün işlənməsinə bir neçə nümunə:

  • "İş çox gecikir, artıq təntiyirik." (burada səbirsizliyə, işin gecikməsindən narahatlığa işarə edilir)
  • "O, imtahan nəticələrini bilməkdən təntiyir." (burada güclü bir həyacan, səbirsizlik və nəticənin tez bilinməsi arzusu ifadə olunur)
  • "Bu qədər çətinlikdən sonra, artıq təntiyim; heç nə alınmır." (burada bezginlik və ümidsizlik var)

Əsasən şifahi nitqdə işlənən "təntimək" sözü, türk dillərinə mənsubdur. Fars dilindəki "təntiyib" sözü ilə əlaqəsi olduğu fikri irəli sürülür, lakin bu əlaqə əminliklə sübut olunmayıb. Daha çox türk dilləri daxilindəki etimoloji araşdırmalar gərəkdir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz