Təravətlənmək (f.): Bu feil, əsasən bitkilər və təbiət hadisələri ilə bağlı istifadə olunsa da, metaforik mənada insanlara da aid edilə bilər. Sözün əsas mənası, susuzluqdan və ya digər amillərdən zəifləmiş, solmuş bir varlığın yenidən canlanmasına, əvvəlki canlılığına və gözəlliyinə qovuşmasına işarə edir. Bu canlanma, suvarılma, yağış, günəş şüaları və ya digər münasib şəraitlərin təsiri nəticəsində baş verir.
Lüğətlərdəki "təzələnmək, tərlənmək, lətafətli olmaq" mənaları, sözün əsas mənasının müxtəlif aspektlərini əks etdirir. "Təzələnmək" fiziki yenilənməni, "tərlənmək" isə (bitkilərin) sulanmaq nəticəsində yarpaqların qüvvət tapmasını və düzəlməsini ifadə edir. "Lətafətli olmaq" isə bitkinin və ya təbiətin gözəl, cəlbedici və sağlam görünüşünə işarə edir. Beləliklə, təravətlənmək, sadəcə bir neçə dəqiqə ərzində baş verən qısamüddətli bir proses deyil, daha çox bir müddət ərzində baş verən tədricən yenilənmə və canlanma prosesidir.
Misallar:
- Yağışdan sonra əkin sahələri təravətləndi. (Yağış nəticəsində bitkilər canlandı, sağlamlaşdı.)
- Səhər çiyi ilə təravətlənən otlar, günəşin altında daha da parlaq görünürdü. (Səhər çiyi bitkilərin yenidən canlanmasına kömək etdi.)
- Uzun müddət səfərdən sonra evə qayıdıb, istirahət edərək təravətləndim. (Metaforik istifadə: Yorucu səfərdən sonra dincəlib, yenidən enerji qazandı.)
- Gölməçənin sahilində oturan qız, təbiətin təravətlənməsinə tamaşa edirdi. (Təbiətin yenilənməsinə seyr etmək)
Sözün mənşəyinə gəldikdə, "təravət" kökünə "-lənmək" şəkilçisinin əlavə olunması ilə əmələ gəlmişdir. "Təravət" sözü öz növbəsində "tər" (su, nəm) kökünə əlavə olunmuş "təravət" şəkilçisindən törəmişdir. Bu, sözün əsas mənası ilə sıx bağlıdır.
Nəticə olaraq, "təravətlənmək" feili, susuzluq və ya zəiflikdən sonra baş verən canlanma, yenilənmə və gözəlləşmə prosesini əks etdirən çoxmənalı bir sözdür. Həm bitkilər, həm də insanlar üçün metaforik istifadə olunmaq qabiliyyətinə malikdir.