Tərəkəmə sözünün Azərbaycan dilindəki mənası, tarixi kontekstdə daha dəqiq və geniş şəkildə izah edilə bilər. Lüğətlərdə sadəcə "köçəri heyvandarlara verilən ad" kimi qeyd olunsa da, bu izah qeyri-dəqiq və tam deyil. Tərəkəmə termini, sadəcə köçəri həyat tərzi sürən bütün heyvandarları deyil, əsasən Qafqazda, xüsusən də Azərbaycanda yaşayan və özünəməxsus sosial-mədəni quruluşa malik olan etnik qrupları ifadə edirdi. Bu qrupların əsas məşğuliyyəti heyvandarlıq olsa da, onların sosial təşkilatlanması, adət-ənənələri, dilləri və həyat tərzləri digər köçəri topluluqlardan fərqlənirdi.
Tarixi mənbələr göstərir ki, "tərəkəmə" termini zamanla müxtəlif mənalar kəsb edib. Bəzi hallarda sadəcə köçəri həyat tərzinə işarə edirdi, bəzi hallarda isə xüsusi bir etnik qrupun adını ifadə edirdi. Bu qarışıqlığın əsas səbəbi, "tərəkəmə" sözünün etimologiyasının tam aydın olmamasıdır. Bəzi tədqiqatçılar onun türk dillərindən, bəziləri isə fars dilindən götürülmüş olduğunu iddia edirlər. Ən yaygın fikrə görə, bu söz "tərək" (yaylaq) və "kəmə" (yol, keçid) sözlərinin birləşməsindən yaranıb və dağlıq ərazilərdə yaylaqlar arasında köç edən insanları ifadə edirdi.
Misal olaraq, "Tarverdi başıbağlı, koxa və Məşədi Qurban və Nəcəf, Namaz və başqa tərəkəmələr oturub" cümləsində "tərəkəmə" sözü konkret bir etnik qrupu deyil, köçəri həyat tərzi sürən insanların ümumi adını bildirir. Lakin digər kontekstlərdə, məsələn, "tərəkəmə tayfası" kimi ifadələrdə daha çox spesifik etnik mənsubiyyətə işarə edir. Beləliklə, "tərəkəmə" sözünün mənasının dəqiq anlaşılması kontekstdən asılıdır. Onu sadəcə "köçəri" kimi tərcümə etmək qeyri-dəqiq olardı, çünki bu sözün özündə tarixi, sosial və mədəni bir çalar var.
Müasir Azərbaycan dilində "tərəkəmə" sözü əsasən tarixi kontekstdə işlədilir və nadir hallarda gündəlik danışıqda rast gəlinir. Ancaq bu sözün tarixi və mədəni əhəmiyyətini nəzərə alaraq, onun tam və dəqiq izahı vacibdir. Bu izahda həm tarixi məlumatlara, həm də linqvistik təhlillərə əsaslanmaq lazımdır.