izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Təşbeh (ər. تشبيه - təşbih) sözü ərəb mənşəli olub, "bənzətmə", "oxşatma" mənalarını verir. Lüğətlərdə sadəcə "bənzər, oxşar" kimi qısa izahı olsa da, əslində təşbeh daha mürəkkəb bir ədəbi vasitədir və sadə bənzətmədən fərqlənir. Təşbeh, iki ayrı varlığın və ya hadisənin bir-birinə oxşar cəhətlərinin vurğulanması ilə əlaqədardır, ancaq bu oxşatma yalnız bir cəhətdən aparılır və oxşarlığın əsası açıq şəkildə ifadə edilir.

Təşbeh, əsasən dörd əsas elementi ehtiva edir: müşəbbəh (bənzədilən), müşəbbəhə bəh (bənzədilən şey), vəsfi (oxşarlıq əlaməti) və əlaf (bənzətmə əlaqəsini göstərən bağlayıcı sözlər, məs. kimi, bənzər, oxşar kimi, və s.). Məsələn, "Gözləri iki ulduz kimidir" cümləsində "gözlər" müşəbbəh, "ulduzlar" müşəbbəhə bəh, "parıltı, işıqlı" vəsfi, "kimidir" isə əlafdır.

Təşbeh, ədəbiyyatda obrazlılığı artırmaq, duyğuları daha təsirli şəkildə ifadə etmək üçün geniş istifadə olunur. Sadə bənzətmədən fərqli olaraq, təşbeh daha poetik və incə bir ifadə vasitəsidir. Misal olaraq, verilən şeir misrasında "Ağ günə təşbehdir sənin cəmalün" ifadəsində "cəmal" (gözəllik) "ağ gün"ə bənzədilir. Bu bənzətmə, gözəlliyin parlaqlığını, təmizliyini və nurunu ifadə etmək üçün istifadə olunur. Bu misalda "cəmal" müşəbbəh, "ağ gün" müşəbbəhə bəh, "parlaqlıq, təmizlik, nur" isə vəsfi, "təşbehdir" isə əlaf rolunu oynayır.

Təşbeh, fərqli ədəbi üslublarda, şeir, nəsr əsərlərində, hətta gündəlik danışıqda da istifadə oluna bilir. Ancaq ədəbi əsərlərdə daha geniş və mürəkkəb formalarda rast gəlinir. Təşbeh ustalığı, yazıçının və ya şairin dil ustalığını və təsvir qabiliyyətini göstərən mühüm amillərdən biridir. Təşbeh vasitəsilə oxucuya daha canlı, daha yaddaqalan və emosional təsir bağışlamaq mümkündür.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz