Tir sözü Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında mühüm yer tutur. Əsasən "kəsilmiş böyük ağacın budaqlardan təmizlənmiş və başı kəsilmiş gövdəsi" mənasında işlənir. Lüğətlərdəki "şalban, diniş" kimi sinonimlərin istifadəsi sözün mənasının müxtəlif kontekstlərdə necə dəyişə biləcəyini göstərir. "Şalban" daha çox inşaatda, məsələn, dam örtüyünü dəstəkləyən üfüqi taxta hissəni ifadə edərkən, "diniş" isə daha qalın və uzun bir ağac gövdəsini, xüsusilə də nəqliyyatda (məsələn, yük daşıyan heyvanların çəkdiyi araba və ya vaqonlarda) ifadə edə bilər.
Tir sözünün etimologiyasına nəzər salsaq, türk dillərindən gəldiyini görərik. Kökü "tir- / tirə-" felindən götürülmüşdür və "kəsmək", "qırmaq", "döyək" mənalarını verir. Beləliklə, "tir" sözü özündə "kəsilmiş" mənasını əks etdirir. Bu məna "budanmış" və "baş kəsilmiş" əlavələri ilə daha da dəqiqləşdirilir.
Tir sözünün işlənmə sahəsi inşaatdan kənd təsərrüfatına, nəqliyyatdan sənətə qədər genişdir. Məsələn:
- İnşaat: "Ev tikmək üçün çoxlu tir lazımdır." (Burada tir, damı və ya digər hissələri dəstəkləyən ağac gövdəsidir.)
- Kənd təsərrüfatı: "Öküzlər ağır tir ağaclarını çəkirdi." (Burada tir, mal-qaranın çəkdiyi ağır yükü ifadə edir.)
- Nəqliyyat: "Vaqonun altı köhnə, çürümüş tir idi." (Burada tir, vaqonun təməlini təşkil edən ağac hissələrdən biridir.)
- Sənət: "Heykəltəraş əsəri üçün qalın bir tir seçdi." (Burada tir, heykəltəraşın materialı kimi istifadə etdiyi ağac gövdəsidir.)
Göründüyü kimi, "tir" sözü kontekstdən asılı olaraq müxtəlif ölçülərdə və formalarda olan kəsilmiş ağac gövdələrini ifadə edir. Ona görə də, sadəcə "kəsilmiş ağac" deyil, "kəsilmiş, budaqlarından təmizlənmiş və başı kəsilmiş böyük ağac gövdəsi" kimi daha dəqiq tərif edilməlidir.