Toxac sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir sözdür və əsasən yerin, torpağın, qırın, asfaltın və s. səthlərin döyülüb bərkidilməsi üçün istifadə olunan aləti bildirir. Lüğətlərdəki qısa izahlı təriflərin əhatə etmədiyi bəzi nüansları əlavə etməklə, daha ətraflı və dəqiq bir izah verə bilərik.
Toxac, özünün funksional xüsusiyyətlərinə görə müxtəlif formalarda və ölçülərdə ola bilər. Məsələn, əl toxacı, mexaniki toxac və ya yol tikintisində istifadə olunan ağır texniki toxaclar mövcuddur. Əl toxacları adətən taxtadan və ya metal çəkicdən ibarət olur, mexaniki toxaclar isə daha mürəkkəb quruluşa və daha güclü təsirlərə malikdir. Həmçinin, toxacın materialı (metal, rezin, taxta) onun istifadə sahəsini müəyyən edir. Məsələn, asfaltın bərkidilməsində xüsusi vibrasiya funksiyasına malik metal toxaclar, torpaq işlərində isə taxta və ya metal başlıqlarla təchiz olunmuş daha sadə toxaclar işlədilir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "tox-" kökü "vurmaq, döymək" mənasını ifadə edir və "-ac" şəkilçisi isə alət bildirir. Beləliklə, toxac sözünün mənası "vuran alət" kimi də izah oluna bilər. Bu məna, sözün müxtəlif kontekstlərdə necə işləndiyini aydınlaşdırır. Məsələn:
"Yol tikintisində ağır toxaclar işlədilirdi." - Bu cümlədə toxac, ağır tikinti texnikasını bildirir.
"Bağban torpağı toxacla yumşaldıb əkin etdi." - Bu cümlədə isə toxac, əl ilə işlədilən sadə bir aləti ifadə edir.
"O, yolun qırıb dağıdılmış hissəsini toxacla bərkitdi." - Bu cümlə toxacın yolda yaranmış çatları, boşluqları doldurub səthi hamarlaşdırmaq üçün istifadəsini göstərir.
Nəticə olaraq, toxac sözü sadə bir aləti ifadə etsə də, onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Müxtəlif növ toxacların mövcudluğu və sözün etimologiyası onun dəqiq və ətraflı şəkildə izahını tələb edir.