Toxumluq sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir termindir və əsasən kənd təsərrüfatı ilə bağlıdır. Lüğətlərdə sadəcə "toxum kimi əkilmək üçün ayrılmış dən; tumluq" kimi tərif olunmasına baxmayaraq, mənası daha çox qatlı və kontekstdən asılıdır.
Ən geniş mənası ilə toxumluq, gələcək əkin üçün seçilmiş və ayrılmış toxum ehtiyatı deməkdir. Bu, yalnız dənli bitkilərin deyil, həmçinin digər bitki növlərinin (məsələn, tərəvəz, meyvə) toxumlarını da əhatə edə bilər. "Toxumluq seçimi" ifadəsi isə keyfiyyətli toxumların seçilməsi və saxlanması prosesini bildirir. Bu proses, bitkinin növünə, məhsuldarlığına və xəstəliklərə davamlılığına əsaslanır.
Toxumluq, həmçinin kəmiyyət baxımından müəyyən bir miqdarı bildirə bilər. Məsələn, "bu il beş kiloqram buğda toxumluğu əkdik" cümləsində "toxumluq" əkilən toxumun miqdarını göstərir. Bu mənada "tumluq" sinonimi ilə tamamilə eyniləşdirilə bilər.
Etimoloji baxımdan, "toxumluq" sözü "toxum" sözündən törəmişdir və "-luq" şəkilçisi vasitəsilə isim halına gətirilmişdir. "-luq" şəkilçisi, məkan, vəziyyət və ya keyfiyyəti bildirir. Beləliklə, "toxumluq" sözü "toxumla əlaqədar olan yer, vəziyyət və ya keyfiyyət" kimi də izah edilə bilər.
Mirzə Valehin misalında olduğu kimi ("Mirzə Valeh arpadan … ayırıb, gələcək toxumluq üçün saxladı"), "toxumluq" gələcək üçün ayrılmış toxum ehtiyatını, yəni nəslin davamını təmin etmək məqsədilə saxlanılan toxumları ifadə edir. Bu mənada, "toxumluq" yalnız bir kənd təsərrüfatı termini deyil, həm də davamlılıq və gələcəyə yönəlmə anlayışlarını da özündə əks etdirir.