Toqquşmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "qarşı-qarşıya hərəkət edərkən üz-üzə gələrək bir-birinə bərk toxunmaq, dəymək, çarpmaq" kimi tərif edilməkdən daha geniş və çoxşaxəlidir. Lüğətlərdəki qısa təriflər, sözün bütün semantik potensialını əks etdirmir.
Toqquşmaq, əsasən fiziki bir təmas və ya zərbəni ifadə etsə də, məcazi mənada da geniş istifadə olunur. Etimoloji baxımdan, kökü Türk dillərindəki "toqquş-" və ya oxşar köklərə dayanır və "çarpışmaq", "qarşılaşmaq" kimi mənaları ehtiva edir. Bu, sözün yalnız fiziki deyil, həm də mənəvi, sosial və intellektual sahələrdə baş verən qarşıdurmaları, ziddiyyətləri və münaqişələri ifadə etməsinə imkan verir.
Fiziki mənada: Toqquşmaq, iki və ya daha çox cismin qarşılaşması nəticəsində baş verən bərk təmas, çarpışma, zərbə deməkdir. Misal üçün: "İki avtomobil yolda toqquşdu", "Dalğalar sahilə toqquşdu", "Top qapı dirəyinə toqquşdu". Bu hallarda toqquşma həm sürətli, həm də qəfil ola bilər.
Məcazi mənada: Toqquşmaq, fikirlərin, maraqların, mənafelərin və ya prinsiplərin qarşılaşması və ziddiyyətini də ifadə edir. Misal olaraq:
- "Onların fikirləri kəskin şəkildə toqquşdu."
- "Siyasi partiyaların proqramları bir-biri ilə toqquşdu."
- "İctimai rəyin iki qütbü toqquşdu."
- "İki fərqli mədəniyyət toqquşdu və yeni bir sintez yarandı."
Göründüyü kimi, toqquşmaq sözü həm konkret, həm də abstrakt hadisələri ifadə etmək qabiliyyətinə malikdir. Sözün kontekstə bağlı olaraq müxtəlif mənalarda istifadəsi onun zəngin leksik imkanlarını göstərir. Həmçinin, toqquşma nəticəsində baş verən təsirləri (məsələn, zərər, dağılma, dəyişiklik) də nəzərə almaq lazımdır.