Tomat sözü, əslində İspan dilindən (isp. tomate) gələn bir borc söz olub, "pomidor" bitkisinin meyvəsinə aiddir. Lüğətlərdə sadəcə "pomidor pastası (sousu)" kimi tərcümə olunması qısaldılmış və qeyri-dəqiq bir ifadədir. Çünki "tomat" sözü özündə həm təzə pomidor meyvəsini, həm də ondan hazırlanmış müxtəlif məhsulları, o cümlədən pastanı, sousu, şirəni, konservlərini əhatə edir.
İspan dilinə isə Nahuatl dilindən (Aztek dilinin bir dialekti) daxil olmuşdur. Nahuatldakı "tomatl" sözü "şişkin meyvə" mənasını verir. Beləliklə, "tomat" sözünün etimologiyası bizə onun mənşəyini və əsl mənasının "pomidor" bitkisinin meyvəsinin özü olduğunu göstərir. İspan dilindən Türkiyəyə və oradan da Azərbaycan dilinə keçmişdir.
Azərbaycan dilində "tomat" sözü müxtəlif kontekstlərdə işlədilə bilir. Məsələn:
- Təzə tomat: Yeni yığılmış pomidor meyvəsi.
- Qovrulmuş tomat: Yağda qovrulmuş pomidor.
- Tomat sousu: Pomidor əsasında hazırlanan sous.
- Tomat pastası: Qatılaşdırılmış pomidor püresi.
- Tomat şirəsi: Pomidordan hazırlanmış şirə.
- Konserv tomat: Konservləşdirilmiş pomidor.
- Tomat şorbası: Pomidor əsaslı şorba.
- Tomatda bişirilmiş balıq: Pomidor sousunda bişirilmiş balıq (mətn nümunəsində olduğu kimi).
Göründüyü kimi, "tomat" sözünün mənası "pomidor pastası" ilə məhdudlaşmır. O, pomidor bitkisinin meyvəsini və ondan əldə edilən müxtəlif məhsulları ümumiləşdirir.