Toplanılmaq sözü Azərbaycan dilində məchul fe'ldir və əsasən iki əsas mənada işlənir:
1. Başqasının vasitəsilə toplanmaq, yığılmaq: Bu mənada toplanılmaq sözü, bir şeyin və ya bir qrup insanın, müəyyən bir yerə və ya məqsədlə başqa bir şəxs və ya qüvvə tərəfindən toplanması deməkdir. Sözün bu mənası, obyektin özü toplanma prosesinə aktiv şəkildə qoşulmadığını, prosesin xarici bir qüvvə tərəfindən idarə olunduğunu bildirir. Məsələn, "Bütün əsgərlər əmr əsasında toplanıldı" cümləsində əsgərlər özləri deyil, əmr verən şəxs və ya qüvvə onların toplanmasını təmin edib.
2. Öz-özünə yığılmaq, cəm olmaq: Bu mənada isə toplanılmaq sözü, bir şeyin və ya insanların müəyyən bir yerə və ya halda öz-özünə yığılması, cəm olması mənasını verir. Burada xarici bir qüvvənin təsiri daha az önəmlidir və ya tamamilə yoxdur. Məsələn, "Yağış damlaları yarpaqlar üzərində toplanıldı" cümləsində yağış damlaları heç bir xarici qüvvənin müdaxiləsi olmadan öz-özünə yarpaqların üzərində toplanırlar. Bu mənada, "yığılmaq", "cəm olmaq", "bir yerə yığışmaq" ifadələri sinonim kimi işlənə bilər, lakin məchul quruluş "toplanıldı" daha çox bir proses kimi təsvir olunur.
Etimoloji baxımdan: "Toplanmaq" fe'linin kökü "toplamaq" fe'lindən törəyir. "-ıl-" məchul şəkilçisi fe'lin məchul mənasını ifadə edir. Beləliklə, "toplanılmaq" fəal "toplamaq" fe'linin məchul formasıdır.
Misallar:
• Bütün qaçqınlar qısa müddətdə düşərgədə toplanıldı. (Başqasının vasitəsi ilə)
• Qış aylarında buludlar dağların zirvələrində toplanılırdı. (Öz-özünə)
• Səhər tezdən bazar meydanında alıcılar toplanılmışdı. (Öz-özünə)
• Müəllimlər şuranın qərarı ilə iclas üçün toplanıldı. (Başqasının vasitəsi ilə)