Toppuz (ərəb. طُبْز [ṭubz] sözündəndir; türkcədəki topuz sözü ilə etimoloji əlaqəsi ehtimal olunur, lakin hələlik tam dəqiqləşdirilməyib). İs. 1. Uzunluğu nisbətən qısa, başı girdə və ağır, müxtəlif materiallardan (ağac, dəmir, sümük və s.) hazırlanmış döyüş və ya cəzalandırma aləti, dəyənək. Bu mənada əsasən ağır, güclü zərbələr vurmaq üçün istifadə olunur. Forma etibarilə silindrik və ya konusvari ola bilər. Toppuzun baş hissəsi bəzən metal zirehlərlə möhkəmləndirilir, yaxud tikanlar, sivri hissələr əlavə olunur. Misal olaraq, orta əsrlər dövrü döyüşçülərinin, həmçinin bəzi xalqların ənənəvi silahlarından biri kimi xatırlana bilər.
İs. 2. (məc.) Güclü zərbə, təsir. Bu mənada “toppuz kimi düşdü” ifadəsi kimi işlədilir və bir şeyin birdən-birə və güclü şəkildə baş verdiyini, təsir etdiyini göstərir. Məsələn, “Xəbər ona toppuz kimi düşdü” ifadəsi xəbərin gözlənilməzliyi və qəfil, güclü təsirini ifadə edir. Bu məcazi mənada “toppuz” sözü fiziki güc və ya təzyiqdən daha çox psixoloji təsir, sarsıntı, şok kimi anlaşılır.
İs. 3. (arxaik) Çobanların heyvanları otarmaq zamanı istifadə etdikləri qısa çomaq. Bu mənada toppuz əsasən heyvanları yönləndirmək, onlara təsir göstərmək üçün istifadə olunur və döyüş aləti kimi işlədilməsi daha az rast gəlinən bir haldır.
H. Seyidbəylinin “Teymurun başına yenə də elə bil ağır bir toppuz endirdilər” misalında “toppuz” sözü birinci mənasında (dəyənək) işlənsə də, eyni zamanda güclü bir zərbəni, çətin bir vəziyyəti ifadə etmək üçün metaforik təsirə malikdir. Yəni burada həm fiziki, həm də məcazi anlam bir-birini tamamlayır.