Tormozlamaq (f.): Avtomobil, qatar, velosiped və ya digər nəqliyyat vasitəsinin hərəkətini dayandırmaq və ya sürətini azaltmaq üçün tormoz sistemindən istifadə etmək prosesi. Bu proses mexaniki, hidravlik, pnevmatik və ya elektrik sistemlər vasitəsilə həyata keçirilir və nəqliyyat vasitəsinin təkərlərinə təsir edərək sürtünmə qüvvəsi yaradır, nəticədə hərəkət enerjisi istilik enerjisinə çevrilir və hərəkət sürəti azalır və ya tamamilə dayanır. Tormozlama prosesi sürücünün idarəetmə bacarığı ilə birbaşa əlaqədardır və təhlükəsiz hərəkət üçün əsas şərtlərdəndir.
Etimologiya: Sözün kökü türk dilindəki "tormoz" sözündəndir. "Tormoz" sözünün özü isə, "tor" (əngəl, maneə) və "moz" (qısqac, sıxan şey) kimi köklərdən əmələ gəlmiş ola bilər. Bu köklərin birləşməsi "hərəkəti əngəlləyən, sıxan şey" mənasını verir. Digər dillərdəki ekvivalentlərinə (məs., ingiliscə "brake", rusca "тормоз") baxıldığında da bu mənanın universal olduğunu müşahidə etmək olar.
İstifadə nümunələri:
- Sürücü kəskin tormozlamaq məcburiyyətində qaldı.
- Yokuş aşağı sürətlə enərkən ehtiyatla tormozlamaq lazımdır.
- Qəza zamanı avtomobilin tormozlamaq sistemi işləmədi.
- Avtomobilin tormozlamaq qabiliyyəti yoxlanılmalıdır.
- [Ağa Saleh:] Adə Musa bəy, qoyma, qoyma. (Bu cümlədə "tormozlamaq" sözünün məcazi mənada işlənməsi mümkündür: Ağa Saleh Musa bəyin hərəkətinə, planına mane olmağı, onu dayandırmağı xahiş edir.)
Məcazi mənalar: Bəzi hallarda "tormozlamaq" sözü məcazi mənada da işlənə bilər. Məsələn, bir layihənin irəliləməsinin ləngiməsi, bir prosesin dayanması və ya birinin fəaliyyətinə mane olmaq kimi hallarda "tormozlamaq" sözündən istifadə oluna bilər. Bu mənada söz daha çox "əngəlləmək", "mane olmaq", "ləngitmək" mənalarını ifadə edir.