Toyuqplov Azərbaycan mətbəxinin ənənəvi və zəngin bir plov növüdür. Adından da göründüyü kimi, bu plovun əsas xüsusiyyəti dəmə qoyularkən, əvvəlcədən bişirilmiş, tam bütöv toyuğun qazanın dibinə yerləşdirilməsidir. Toyuq plovun digər tərkib hissələri ilə (dən, yağ, ədviyyat və s.) birlikdə dəmə qoyulur və bişirilir. Toyuğun əvvəlcədən bişirilməsi onun plovun içərisində həm tam formada qalmasına, həm də ət toxumasının yumşalmasına və dadının daha yaxşı əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Toyuqplovun hazırlanma üsulu regionlardan asılı olaraq fərqliliklər göstərə bilər. Bəzi bölgələrdə toyuq qovrulur, bəzilərində isə suda bişirilir. Ədviyyatların növü və miqdarı da regional fərqlərlə müəyyənləşir. Ancaq əsas xüsusiyyət – bütöv bişmiş toyuğun plovun altına qoyulması – dəyişməz qalır. Bu, həm təqdim baxımından, həm də dad baxımından toyuqplovu digər plov növlərindən fərqləndirən amildir.
Tarixi mənbələrə əsasən, toyuqplov əsasən varlı ailələrin süfrələrini bəzəyən bir yemək olub. “Varlılar yeddi gün yeddi gecə cibdolu başıboşlara, din dəllallarına...” ifadəsi bu mənalı zənginliyi və həmin dövrdə sosial təbəqə arasındakı fərqi vurğulayır. Yəni, toyuqplov əlçatan olmayan, bayram və xüsusi günlər üçün hazırlanan bir yemək olub.
Müasir dövrdə toyuqplovun hazırlanması daha geniş yayılıb və əvvəlki kimi yalnız varlı ailələrin deyil, hər kəsin süfrəsinin bəzəyi ola bilər. Ancaq onun əsas tərkib hissələri və hazırlanma üsulunun əsas prinsipləri qorunub saxlanılır. Toyuqplov sözü, özündə həm ənənəvi mətbəximizin zənginliyini, həm də tarixi keçmişimizi əks etdirir.