Tozutucu sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir termin olub, əsasən havanı tozdan təmizləmək üçün istifadə olunan cihazları ifadə edir. Lüğətlərdəki “toztəmizləyən” sinonimi ilə tamamilə eynidir, lakin məna çalarında incə fərqlər də mövcuddur. “Tozutucu” daha çox cihazın funksiyasına, yəni tozu “utucu”, yığan, təmizləyən xüsusiyyətinə diqqət çəkir. “Toztəmizləyən” isə daha ümumi bir ifadə olaraq, təmizləmə prosesinə yönəlib.
Etimoloji baxımdan “tozutucu” sözü “toz” və “utucu” sözlərindən təşkil olunmuşdur. “Toz” əvvəlki türk dillərindən miras qalmış, kiçik hissəciklərdən ibarət quru maddəni ifadə edən köhnə bir sözdür. “Utucu” isə “utmaq” felindən törəmiş bir sifətdir və “özünə çəkən”, “yığan”, “mənimsəyən” mənalarını verir. Beləliklə, “tozu özünə çəkən”, “tozu yığan” mənalarını ehtiva edir.
Tozutucu cihazları müxtəlif növlərə malikdir: məsələn, ev tozutucu, sənaye tozutucu, avtomobil tozutucu, hava təmizləyici (filtrli) tozutucu və s. Hər bir növün özünəməxsus xüsusiyyətləri, iş prinsipləri və tətbiq sahələri vardır. Onlar fərqli mexanizmlər (məsələn, filtrləmə, sentrifuqallama, elektrostatik çəkmə) vasitəsilə havadakı toz hissəciklərini ayıraraq havanın təmizlənməsini təmin edir.
Cümlədə necə işləndiyi nümunələri:
- Yeni aldığımız tozutucu evin havasını əla təmizləyir.
- Sənaye müəssisələrində güclü tozutucu sistemləri quraşdırılmalıdır.
- Avtomobilin tozutucu sistemi nasaz idi.
- Havanın keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün tozutucudan istifadə etmək tövsiyə olunur.
Qeyd etmək lazımdır ki, "tozutucu" sözü daha çox texniki terminologiyada istifadə olunur və ümumi danışıq dilində "toztəmizləyən" sözü daha çox rast gəlinir.