Töhmətedici sifəti, əsasən, bir hərəkət, söz və ya vəziyyəti töhmət və ya məzəmmət baxımından qiymətləndirən, belə bir qiymətləndirməni ifadə edən söz olaraq tərif olunur. Sadəcə “töhmətli” və “məzəmmətli” mənalarından daha geniş bir konteksti əhatə edir. “Töhmətli” və “məzəmmətli” sözləri daha çox özünə yönəlmiş, hərəkətin və ya vəziyyətin özünün töhmətə layiq olduğunu vurğulayır. “Töhmətedici” isə həm hərəkətin özünə, həm də hərəkəti qiymətləndirən, töhmət edən amilə yönələ bilər.
Məsələn, “töhmətedici baxış” ifadəsi yalnız baxışın özünün sərt və qınayıcılığını deyil, həm də baxışın sahibi tərəfindən edilən susqun, lakin kəskin qınamanı da ifadə edir. “Töhmətedici nitq” ifadəsi isə həm nitqin məzmununun, həm də nitqin tərzinin və intonasiyasının töhmətə yönəlməsini ifadə edir. Beləliklə, “töhmətedici” sözü “töhmət”, “məzəmmət”, “qınama”, “sərzəniş” kimi sözlərin təsirini daha da gücləndirir və genişləndirir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “töhmət” kökünə "-edici" şəkilçisinin artırılması ilə meydana gəldiyini görürük. "-edici" şəkilçisi hərəkət və ya vəziyyəti ifadə edən sözlərin sifət halına gəlməsini təmin edir. Bu baxımdan "töhmətedici" sözü, "töhmət etmək" hərəkətini ifadə edən bir sifətdir. "Töhmətedici" sözünün sinonimləri arasında "məzəmmətedici", "qınayıcılı", "sərt", "kəskin", "ağır" kimi sözlər də yer ala bilər, lakin hər birinin kontekstdə nüansları fərqlənir.
Verdiyiniz nümunə cümləsindəki “[Yaşlı kişi:] [Şirinnaz] başını sərzənişlə bulayıb, töhmətedici...” hissəsində “töhmətedici” sözü, yaşlı kişinin Şirinnazın hərəkətini qınadığını və bu qınamanı ifadə edən bir davranış nümayiş etdirdiyini göstərir. Bu, sadəcə Şirinnazın hərəkətinin töhmətə layiq olduğunu deyil, həm də yaşlı kişinin bu hərəkətə verdiyi reaksiyanın töhmət xarakterli olduğunu vurğulayır. Bu cümlə tamamlanmadığı üçün “töhmətedici” sözündən sonra gələn sözlərin kontekst əsasında düzgün təfsiri vacibdir.