Tranzistor [ing. transistor] – Yarımkeçirici materialdan hazırlanmış, elektrik siqnallarını gücləndirmək, dəyişdirmək və ya açıb-bağlamaq funksiyalarını yerinə yetirən üç və ya daha çox elektrodlu bir elektron cihaz. Adı "transfer resistor" (keçirici müqavimət) ifadələrindən yaranmışdır. Tranzistorlar elektron lampalarına nisbətən daha kiçik ölçülü, daha etibarlı, enerji sərfiyyatı az, daha ucuz və uzunömürlüdürlər. Onların işləmə prinsipi əsasən yarımkeçirici materialın elektrik keçiriciliyinin idarə olunan şəkildə dəyişdirilməsinə əsaslanır.
Tranzistorun əsas üç elektrotu vardır: emittor (verici), baz (əsas) və kollektor (toplayıcı). Emittor əsasən elektronları (n-tipli tranzistorlarda) və ya deşikləri (p-tipli tranzistorlarda) buraxır. Baz isə bu axının nəzarətini həyata keçirir, onun ölçüsünü dəyişir. Kollektor isə buraxılan elektron və ya deşikləri toplayır. Bu üç elektrod arasındakı potensialların dəyişməsi ilə tranzistor vasitəsi ilə gücləndirilmiş elektrik siqnalları əldə olunur.
Tranzistorlar müxtəlif növlərə ayrılır, məsələn: bipolyar tranzistorlar (BJT) və sahə effekti tranzistorları (FET). Bipolyar tranzistorlar əsasən elektron və deşiklərin hərəkətinə əsaslanır, sahə effekti tranzistorları isə elektrik sahəsinin təsiri ilə keçiriciliyin dəyişməsinə əsaslanır. Hər iki tip tranzistor müxtəlif elektron qurğularında, o cümlədən radio qəbuledicilərində, gücləndiricilərdə, kommutatorlarda, kompüterlərdə və digər mikroelektronika cihazlarında geniş istifadə olunur.
Misal cümlələr:
- Müasir kompüterlərin işləməsi milyonlarla tranzistorun birgə fəaliyyətinə əsaslanır.
- Bu radioqəbuledicinin gücləndiricisi tranzistor əsaslıdır.
- Elektronik sxemdəki nasazlığı aradan qaldırmaq üçün tranzistorun dəyişdirilməsi lazımdır.
- Tranzistor texnologiyalarının inkişafı mikroelektronikanın sürətli irəliləməsinə səbəb olmuşdur.