Trayektoriya [lat. trajectus – hərəkət] termini, hərəkət halında olan bir nöqtənin və ya cismin məkanda müəyyən bir müddət ərzində keçdiyi yolu ifadə edir. Bu yol həmişə düz xətt olmur; əksinə, əyri xətt, parabola, ellips və ya daha mürəkkəb bir forma ala bilər. Trayektoriya, cismin hərəkətinin tam təsvirini vermək üçün həm məsafəni, həm də istiqaməti nəzərə alır.
Latın dilindən gələn "trajectus" sözü "keçmək", "atmaq", "atılmaq" mənalarını ehtiva edir. Bu etimoloji kökün trayektoriyanın mənasını daha aydın şəkildə göstərir: bir cismin məkanda bir nöqtədən digər nöqtəyə keçməsi zamanı izlədiyi yol. Fizikada, trayektoriya, cismin hərəkətinin vektor xarakterini vurğulayaraq, həm zamanda, həm də məkanda olan mövqeyini göstərir. Məsələn, bir topun atılması zamanı trayektoriyası parabola şəklində olur; bir planetin Günəş ətrafında hərəkəti ellips formasında bir trayektoriya ilə təsvir olunur; yerin süni peykinin trayektoriyası isə çox zaman ellips, bəzən də daha mürəkkəb orbitallar olur.
Trayektoriya anlayışı müxtəlif sahələrdə tətbiq olunur. Fizika və astronomiyada planetlərin, peyklərin, raketlərin hərəkətlərini təsvir etmək üçün istifadə olunur. Riyaziyyatda, trayektoriya diferensial tənliklərin həlli ilə əlaqələndirilir. Hava nəqliyyatında təyyarənin uçuş trayektoriyası, balistika elmində isə mərmilərin trayektoriyası vacib rol oynayır. Hətta gündəlik həyatda da, məsələn, bir avtomobilin hərəkət trayektoriyası haqqında danışırıq.
Cümlədə nümunələr:
- Füzyon reaksiyasında yaranan alfa hissəciklərinin trayektoriyası tədqiq edilir.
- Raket öz trayektoriyasını dəyişdirmək üçün mühərriklərini işə saldı.
- Planetin Günəş ətrafındakı trayektoriyası ellips şəklindədir.
- Topun uçuş trayektoriyası hava şəraitindən asılıdır.