Tumac sözü Azərbaycan dilində xüsusilə qoyun və ya keçi dərisindən hazırlanmış, incə, yumşaq və aşılanmış dəriyə deyilir. Lüğətlərdəki qısa izahlar bu materialın əsas xüsusiyyətlərini əks etdirir, lakin daha geniş bir şəkildə izah etmək mümkündür. "Aşılanmış" ifadəsi dərinin xüsusi kimyəvi proseslər vasitəsilə emal olunaraq daha yumşaq, davamlı və suya davamlı hala gətirildiyini göstərir. Bu proses dərinin keyfiyyətini və istifadə müddətini artırır.
Tumacın incə və yumşaq olması onun müxtəlif məqsədlər üçün istifadəsinə imkan verir. Tarixən geyim istehsalında, xüsusilə də ayaqqabı və paltarların astarı kimi geniş yayılmışdır. Misal olaraq, verilən cümlədəki “bahalı tumacdan uzunboğaz çəkmə” ifadəsi tumacdan hazırlanmış keyfiyyətli və bahalı ayaqqabının varlığını bildirir. Tumacın yumşaqlığı və rahatlığı ayaqqabının ayağa uyğun olmasını və rahat geyilməsini təmin edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "tumac" sözünün mənşəyi haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Lakin, türkiyə dilləri ailəsindəki qohum sözlərlə müqayisəli təhlil aparmaq mümkündür. Müəyyən dillərdə dəriyə aid olan oxşar sözlərin olması "tumac" sözünün dərinin bir növü ilə bağlı olduğunu göstərir. Əlavə araşdırmalar sözün mənşəyini daha dəqiq müəyyən etməyə kömək edə bilər.
Müxtəlif cümlələrdə "tumac" sözünün istifadəsi onun mənasını daha aydın şəkildə göstərir:
- “Qoca kişinin əlindəki əlyazma qədim tumac dərisinə bükülü idi.” (Burada tumac köhnə, qiymətli əşyanın qorunması üçün istifadə olunan material kimi təsvir olunur.)
- “Tumacdan hazırlanmış əlcəklər çox yumşaq və isti idi.” (Burada tumacın toxuması və istiliyi vurğulanır.)
- “Ayaqqabı ustası tumağı diqqətlə kəsir, çəkmənin astarını hazırlayırdı.” (Bu cümlə tumağın ayaqqabı istehsalında tətbiqini göstərir.)
Nəticə olaraq, "tumac" sözü incə, yumşaq və aşılanmış qoyun və ya keçi dərisi üçün işlənən bir termin olub, geyim sənayesində, xüsusilə ayaqqabı istehsalında geniş istifadə olunmuşdur. Sözün etimologiyası və istifadəsinə dair əlavə araşdırmalar onun tarixi və mədəni əhəmiyyətini daha yaxşı anlamağa kömək edəcəkdir.