Uzunboğaz: Sifət. Boğazı uzun olan, uzun boğazlı deməkdir. Lüğətlərdəki sadə tərifinin xaricində isə, bu sözün daha geniş və çoxqatlı mənaları vardır. İlk baxışda fiziki bir xüsusiyyəti (boğazın uzunluğu) ifadə edən "uzunboğaz" sözü, metonimiya yolu ilə insanın xarakterini, hətta bəzi əşyaların formalarını da təsvir etmək üçün işlənir.
Mənşəyi: Söz, "uzun" və "boğaz" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. "Uzun" sözünün mənası aydın olsa da, "boğaz" sözünün burada yalnız anatomik boğazdan deyil, həm də daha geniş mənada - boyun nahiyəsindən bəhs etmə ehtimalı vardır. Bu baxımdan, "uzunboğaz" insanın boyunun nisbətən uzun olmasına da işarə edə bilər.
Mənaların genişlənməsi: "Uzunboğaz" sözünün əsas mənası (boğazı uzun olan) insanlara və əşyalara tətbiq olunmaqla yanaşı, məcazi mənada da istifadə edilir. Məsələn, "uzunboğaz adam" deyərkən, sadəcə boğazının uzunluğundan deyil, həm də bəzən bədən quruluşunun arıq və hündür, ya da hətta səs tembrinə görə boğazının fiziki uzunluğunun təsiri altında olduğu kimi görünən bir şəxsi təsvir edə bilərik. Bu mənada "uzunboğaz" sözü daha çox insanın xarici görünüşünə və bədən quruluşuna dair metaforik bir ifadə rolunu oynayır.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- "Uzunboğaz şüşənin içərisindəki mayeni diqqətlə tökdü." (Bu cümlədə "uzunboğaz" şüşənin formasını təsvir edir.)
- "Uzunboğaz corab ayağıma uyğun gəlmədi." (Burada "uzunboğaz" corabın uzunluğunu bildirir.)
- "Stolun qabağında dümdüz oturmuş uzunboğaz, arıq adam qəti dedi." (Bu cümlədə "uzunboğaz" sözü, insanın boyunun və arıq bədən quruluşunun bir təsviri kimi istifadə olunmuşdur. Sözün məcazili mənası burada daha aydın görünür.)
- "O, uzunboğaz, incə bir qız idi." (Yenə də insanın bədən quruluşunu təsvir edir.)
Nəticə: "Uzunboğaz" sözünün istifadəsi kontekstdən asılıdır. Həm fiziki təsvirdə, həm də məcazi mənada istifadə oluna bilər. Ancaq hər zaman sözün arxasında, boğazın uzunluğu ilə əlaqəli bir obraz və ya xarakteristik və onun nəticələri gizlənir.