Tutaqlaşmaq sözü Azərbaycan dilində, əsasən şifahi nitqdə işlənən, "tutaq" felinin məsdər formasından törəmiş bir söz birləşməsidir. Lüğətlərdə "tutaşmaq"la sinonim kimi göstərilməsinə baxmayaraq, məna çalarları arasında incə fərqlər vardır. "Tutaşmaq", bir şeyin digərinə birdən-birə yapışması, sürətlə birləşməsi mənasını verir. "Tutaqlaşmaq" isə bu birdən-birə birləşmədən daha çox, yalnız bir nöqtədən deyil, bir neçə nöqtədən, və ya səthlərin bir-birinə qarşılıqlı təmasından yaranan əlaqəni, tutunma prosesini ifadə edir. Bu tutunma, fiziki təmasın yanında, metaforik mənada da istifadə oluna bilər. Məsələn, bir insanın bir ideyaya, bir qrupa, və ya bir məqsədə möhkəm yapışmasını, onlarla sıx bağlı olmasını ifadə etmək üçün də "tutaqlaşmaq" feli işlənə bilər.
Verilən misalda, "Xırmançıların gəldiyini görən Alo ürəklənərək özünü qaratikan kollarının başından tulladı" cümləsində, Alo'nun qaratikan kollarına möhkəm yapışdığı və onlardan ayrılmaq üçün güclü bir səy göstərdiyi nəzərdə tutulur. Bu halda, "tutaqlaşmaq" feli Alo'nun kollarla arasındakı fiziki əlaqənin möhkəmliyini və onlardan ayrılmanın çətinliyini daha yaxşı ifadə edir. "Tutaşmaq" isə burada qədər uyğun olmazdı, çünki Alo'nun kollarla arasındakı əlaqə ani və birdən-birə deyil, bir qədər davamlı və möhkəm bir əlaqədir.
Etimoloji baxımdan, "tutaqlaşmaq" sözü "tutmaq" felinin məsdər formasından törəmişdir. "-laşmaq" əlavəsi isə hərəkətin davamlılığını, proses halını bildirir. Beləliklə, "tutaqlaşmaq" sözünün mənası "davamlı tutmaq", "möhkəm yapışmaq" kimi ifadə oluna bilər. Bu sözün işlənməsi əsasən şifahi nitqdə və xalq ədəbiyyatında daha çox rast gəlinir.
Müxtəlif cümlələrdə "tutaqlaşmaq" sözünün necə işləndiyinə baxaq:
- Körpə əlini anasının əlinə möhkəm tutaqlaşdırdı.
- Qoca ağac kökləri ilə torpağa möhkəm tutaqlaşmışdı.
- O, yeni ideyalara tez tutaqlaşan bir insandır.
- Qrupun məqsədinə tamamilə tutaqlaşmışdı.
Göründüyü kimi, "tutaqlaşmaq" sözü həm fiziki, həm də məcazi mənalarda işlənə bilər və hər iki halda da möhkəm bir əlaqəni, davamlı bir tutunmanı ifadə edir.