Tüfeyli (ər. طفيلي - ṭafīlī) sözü Azərbaycan dilinə ərəb dilindən keçmişdir. Əsas mənası "başqasının hesabına yaşayan, yapışan" deməkdir. Biologiya elmində istifadə edildiyi zaman isə daha spesifik bir məna kəsb edir.
Biologiyada tüfeyli termini, başqa bir canlı orqanizmin (sahib) üzərində və ya içində yaşayaraq, onun qidasından, toxumalarından və ya digər həyati ehtiyaclarını ödəmək üçün orqanizmin özündən istifadə edən bitki və ya heyvan orqanizmlərini təsvir edir. Bu münasibətdə tüfeyli orqanizm özünün yaşaması üçün sahib orqanizmə tamamilə və ya qismən asılıdır. Sahib orqanizm ümumiyyətlə tüfeylinin mövcudluğundan zərər görür, hətta həlak ola bilər. Zərər dərəcəsi müxtəlif ola bilər – bəzi hallarda zərər minimal, bəzilərində isə həyati təhlükə yarada bilər.
Tüfeyli orqanizmlər parazitlər kimi də adlandırılır və bu iki termin tez-tez sinonim olaraq işlədilir. Lakin "parazit" termini daha geniş bir məna daşıyır və bir çox hallarda bakteriyaları, göbələkləri, virusları və digər mikroskopik orqanizmləri də əhatə edir. "Tüfeyli" termini isə daha çox görünən, makroskopik canlıları (məsələn, bitkiləri, qurdları, milçəkləri) ifadə etmək üçün istifadə olunur.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Bu bitki digər bitkinin üzərində yaşayan bir tüfeylidir.
- Tüfeyli bitkilər sahib bitkinin qidalandırıcı maddələrindən istifadə edərək inkişaf edir.
- Elm adamları yeni bir növ tüfeyli heyvan kəşf etdilər.
- Mal-qaranın bədənində yaşayan tüfeylilər onlara ciddi xəstəliklər gətirə bilər.
Beləliklə, "tüfeyli" sözü həm bioloji, həm də ümumi mənada "başqasının hesabına yaşamaq" mənasını verir. Biologiyada isə bu, konkret olaraq başqa bir orqanizmin üzərində və ya içində yaşayıb onun hesabına qidalanan orqanizmlər üçün istifadə olunan dəqiq bir termindir.