Türkəçarə sözü Azərbaycan dilində, əsasən xalq arasında geniş yayılmış, ənənəvi tibb üsullarını, xüsusilə də peşəkar həkim tərəfindən deyil, sadə insanlar tərəfindən tətbiq edilən müalicə metodlarını ifadə edir. Lüğətlərdə “arahəkimlik” kimi tərif olunsa da, bu tərif sözün mənasını tam əhatə etmir. Çünki türkəçarə sadəcə “arahəkimlik” deyil, həm də xalq təbabətinə aid olan müəyyən bitki mənşəli dərmanların hazırlanması və tətbiqini, müalicəvi mərasimləri, bəzən isə sehr- sehrbazlıq elementlərinin də daxil olduğu kompleks bir anlayışı ifadə edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “türkə” kökü ilə əlaqəli olduğu ehtimal olunur. "Türkə" sözünün kökü qaranlıq olsa da, bəzi tədqiqatçılar onu “təbii”, “sadə” və ya “əcdadlarımızdan qalmış” mənalarında izah edirlər. “Çarə” isə müalicə, vasitə, dərman mənasını verir. Beləliklə, “türkəçarə” sözünün tam mənası “sadə, əcdadlarımızdan qalmış müalicə üsulları” kimi izah edilə bilər.
Misal üçün, verilən cümlədəki “olmazın türkəçarə” ifadəsi, uşağın xəstəliyinin adi üsullarla müalicə olunmasının mümkün olmadığını, daha qeyri-adi, ənənəvi üsullara müraciət etməyin zəruriliyini ifadə edir. Bu cümlədə türkəçarə, əsasən köhnə, qeyri-adi, hətta bir qədər mistik üsullarla əlaqələndirilir.
Fərqli cümlələrdə “türkəçarə”nin işlənməsi onun kontekstə görə mənasının incə fərqlər göstərdiyini ortaya qoyur. Məsələn:
- "Nənəm nəfəs darlığına qarşı əla bir türkəçarə bilirdi." - Bu cümlədə türkəçarə, konkret bir müalicə üsulunu ifadə edir.
- "Həkimlər çarəsiz qaldıqdan sonra, son ümidlə türkəçarəyə əl atdılar." - Burada türkəçarə, digər müalicə üsullarının fayda vermədiyi bir vəziyyətdə, son çarə kimi görülür.
- "Bu xəstəlik üçün heç bir türkəçarə yoxdur." - Bu cümlədə türkəçarə, müalicənin mümkün olmadığını ifadə edir.
Yekun olaraq, “türkəçarə” sözü sadəcə arahəkimlik deyil, xalq təbabətinin geniş bir spektrini əhatə edən, bəzən mistik elementlərə də malik olan mürəkkəb bir anlayışdır. Onun mənası hər bir kontekstdə müəyyən dərəcədə dəyişir.