Uçqun sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir termindir və əsasən təbii hadisələrlə əlaqədardır. Lüğətlərdəki "dağlardan, qayalardan, ümumiyyətlə, hündür yerlərdən qopub düşən qar, daş, qaya, torpaq koması" tərifi sözün əsas mənasını əhatə etsə də, daha geniş və dəqiq izah tələb edir.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "uç-" fel kökünün "uçmaq", "uçub düşmək" mənalarını ifadə etdiyini görərik. "-qun" isə isim bildirən şəkilçi olaraq, kütləvi, toplu bir hadisəni ifadə edir. Beləliklə, "uçqun" sözü hərəkətlilik, sürətlilik, ani və birdən-birə baş vermə kimi xüsusiyyətləri özündə ehtiva edir.
Uçqunun tərkibi müxtəlif ola bilər: qar uçqunu, daş uçqunu, torpaq uçqunu, qaya uçqunu kimi. Hər bir halda uçqun, yer çəkisinin təsiri ilə hündürlükdən aşağıya doğru hərəkət edən, bir-birinə yapışmış, müxtəlif ölçülü material kütləsidir. Bu kütlənin həcmi və sürəti, yamacın əyilmə bucağı, torpağın və ya qayanın möhkəmliyi, yağıntının miqdarı və s. amillərdən asılıdır.
Uçqunlar təbii fəlakət sayılır və ciddi təhlükələr yarada bilir. İnsan yaşayış məntəqələrinə, infrastruktur obyektlərinə ziyan vurmaqla yanaşı, insan tələfatına da səbəb ola bilər. Uçqunların baş vermə ehtimalını azaltmaq üçün müxtəlif profilaktik tədbirlər görülür, məsələn, yamacların möhkəmləndirilməsi, drenaj sistemlərinin qurulması və s.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Güclü yağışdan sonra dağlardan böyük bir uçqun düşdü.
- Qəfil baş verən uçqun yolu bağladı.
- Kənd uçqun təhlükəsi altında idi.
- Mütəxəssislər uçqun riskinin yüksək olduğunu bildirirlər.
- Qar uçqunu nəticəsində bir neçə ev dağıldı.