Uçuq1 (sıfat): Əsas mənası "uçmuş, yıxılmış, dağılmış, sökülmüş" halda olan deməkdir. Bu mənada "uçuq" sözü, əsasən, fiziki olaraq zədələnmiş, dağılmış və ya tam dağılmaq üzrə olan tikililərin, qurğuların və ya obyektlərin vəziyyətini ifadə edir. Məsələn, "uçuq dam", "uçuq divar", "uçuq pəncərə" ifadələrində olduğu kimi. Bu, tamamilə dağılmış demək deyil, daha çox yarımçıq dağılmış, bərkliyi itirmiş, təhlükəli vəziyyətdə olan məkanı ifadə edir. "Uçuq" sözü, obyektin yalnız bir hissəsinin uçması, dağılması, yıxılması demək deyil; ümumilikdə quruluşun zəifləməsi, bütövlüyünün pozulması mənasını da ehtiva edir. Bu dağılma, təbii səbəblərdən (məs., zəlzələ, külək) və ya insan amilindən (məs., qəza, təmirsizlıq) baş verə bilər.
Etimologiya: Sözün kökündə "uçmaq" felləsinin təsiri dayanır. "Uçmaq" feli "yüksəklikdən aşağı düşmək, yıxılmaq" mənalarında işlənə bilər. "Uçuq" isə bu fellərin sifət formasından törəmişdir və "uçmuş" halını ifadə edir. Yəni, hər hansı bir əşya və ya quruluşun "uçmaq" hərəkətinin nəticəsi olaraq dağılmış vəziyyətdə olmasıdır.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Qədim qalanın uçuq divarlarından yalnız qalıqlar qalıb.
- Yağışdan sonra evin uçuq damı daha da pis vəziyyətə düşdü.
- Qəzalı avtomobilin uçuq ön hissəsi baxılmaq üçün servisə aparıldı.
- Hamamın alçaq və uçuq divarları böyük günbəzlərə söykənərək yüz illərdən bəri bu hal ilə qalıb (məsəldə olduğu kimi).
- Uçuq körpünün altından keçməkdən ehtiyat etmək lazımdır.
Qeyd: "Uçuq" sözü, bəzi hallarda, məcazi mənada da işlənə bilər. Məsələn, "uçuq ümidlər", "uçuq arzular" ifadələrində "uçuq" sözü, ümidlərin və ya arzuların pozulmasını, dağılmasını, yox olmasını ifadə edir. Ancaq bu, əsas mənasından fərqli olaraq, daha çox metaforik bir istifadədir.