Uçuq-sökük sözü Azərbaycan dilində iki müstəqil sözün birləşməsindən əmələ gəlmiş bir sifət birləşməsidir: "uçuq" və "sökük". Hər iki söz də bir quruluşun, bina və ya tikiliyin, dağıdılmış, yararsız hala düşmüş vəziyyətini ifadə edir, lakin bir-birindən incə mənalı fərqlərlə seçilir.
"Uçuq" sözü əsasən bir quruluşun yuxarı hissəsinin, damının, divarlarının bir hissəsinin dağılması, çökməsi, dağılmağa başlaması mənasını verir. Bu dağılma, zamanın təsiri ilə, təmirsizliyə görə, ya da təbii fəlakətlərdən sonra baş verə bilər. "Uçuq dam", "uçuq divar" kimi ifadələrdə bu məna daha aydın görünür. Sözün etimologiyası da bu mənaya işarə edir - "uçmaq" fellə ilə əlaqəlidir və yuxarı hissənin "uçub getməsi", "aşağı düşməsi" fikrini çağırır.
"Sökük" sözü isə daha geniş mənada bir quruluşun tamamilə və ya qismən dağıdılmış, sökülmüş vəziyyətini ifadə edir. "Uçuq"dan fərqli olaraq, "sökük" sözü dağıntının səbəbini müəyyənləşdirmir; bu dağılma təbii səbəblərdən, ya da qəsdən, məqsədyönlü şəkildə ola bilər. "Sökük ev", "sökük hasar" kimi nümunələrdə tamamilə dağıdılmış, istifadəyə yararsız hala düşmüş bir quruluş təsvir olunur. Mənası "sökmek" felləsindən irəli gəlir.
Beləliklə, "uçuq-sökük" birləşməsi bu iki sözün mənalarının birləşməsini ifadə edir və tamamilə dağılmış, yararsız, təmirə ehtiyacı olan, yəni həm yuxarı hissəsi dağılmış, həm də ümumiyyətlə sökülmüş vəziyyətdə olan quruluşları təsvir etmək üçün işlədilir. Cəlil Məmmədquluzadənin misalında olduğu kimi, "uçuq-sökük daxmalar" ifadəsi, köhnə, təmirsiz, yararsız vəziyyətdə olan evlərin çox pis, acınacaqlı halını ifadə edir.
Cümlə içində istifadəsi: "Kəndin girişində uçuq-sökük evlər görünür.", "Qədim qalanın uçuq-sökük divarları tarixin şahidi idi.", "Uçuq-sökük bir qəsrə bənzəyirdi o bina." kimi cümlələrdə "uçuq-sökük" ifadəsi tamamilə və ya qismən dağılmış, çökmüş və ya sökülmüş binaları, tikililəri təsvir etmək üçün işlədilmişdir.