izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "uçurulmaq" sözü, əsasən "uçurmaq" feli ilə bağlı olaraq, məchul fel formasında izah olunur. Lakin bu izah kifayət qədər geniş və dəqiq deyil. "Uçurmaq" feli bir çox mənalara malik olduğundan, "uçurulmaq"ın mənası da kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Ən ümumi mənası, bir şeyin, yaxud bir obyektin yüksəkdən aşağıya doğru atılması, sökülərək yıxılması və ya tamamilə dağıdılmasıdır. Misal olaraq, "dağ uçuruldu", "körpü uçuruldu", "bina uçuruldu" kimi ifadələr bu mənanı əks etdirir.

Ancaq təqdim olunan nümunə cümlədə ("Ümumi iclasdan on gün sonra, isti may günlərinin birində çaylağın o tərəf-bu tərəfindəki yarğanlar uçurulmağa başladı") "uçurulmaq" fərqli bir kontekstdə işlənir. Burada "uçurulmaq" yarğanların təbii proseslər nəticəsində aşınması, dağılması, eroziyaya uğraması mənasında istifadə olunur. Yəni, yarğanlar insan əli ilə uçurulmur, təbii amillərin təsiri ilə dağılır. Bu mənada "uçurulmaq" daha çox passiv bir prosesi ifadə edir və "sökülmək", "dağılmaq", "aşınmaq", "eroziyaya uğramaq" sözləri ilə sinonim ola bilər.

Beləliklə, "uçurulmaq" sözünün mənasını tam əhatə edən bir tərif aşağıdakı kimi verə bilərik: Bir şeyin yüksəkdən aşağıya atılması, sökülərək yıxılması, dağıdılması (aktiv məna); və ya təbii proseslər nəticəsində (məsələn, eroziya, aşınma) dağılması, aşınması (passiv məna). Sözün hansı mənada işləndiyi, cümlənin kontekstindən asılıdır. Verilən nümunə cümlədə isə "uçurulmaq" passiv mənada, təbii eroziya nəticəsində yarğanların dağılması mənasında işlənmişdir.

Sözün etimologiyasına gəldikdə isə, "uçurulmaq", "uçurmaq" felindən törəmiş məchul bir feldir. "Uçurmaq" kökü isə, ehtimal ki, türk dillərindəki "uçmaq" (uçmaq) felindən qaynaqlanır. "Uçmaq" həm fiziki olaraq havada uçuş etməyi, həm də bir şeyin yüksəklikdən aşağıya doğru düşməsini ifadə edə bilər. Bu ikili məna "uçurulmaq" sözünün də müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalarda işlənməsinə səbəb olur.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz