Udqunmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "reflektiv (qeyri-ixtiyari) olaraq boğazında, burnunda əmələ gələn seliyi udmaq, boğazı sanki bir şeyi udur kimi hərəkət etmək" kimi izah edilməkdən daha geniş və dəqiq şəkildə təhlil edilməlidir. Bu söz, özündə bir neçə məna çalarını ehtiva edir və kontekstdən asılı olaraq fərqli nüanslar daşıya bilər.
Əsas mənası, fiziki bir prosesi - boğazda və ya burunda əmələ gələn mayenin (səliqə, tüpürcək, seli və s.) iradədən kənar, refleks yolu ilə udulmasını ifadə edir. Bu, təbii bir fizioloji hərəkətdir və insanın həyat fəaliyyətinin bir parçasıdır. Məsələn: "Acı bibər yedikdən sonra boğazım yanır, udqunuram durmadan."
Lakin, udqunmaq feli məcazi mənada da işlənə bilər. Bu zaman, fiziki udma hərəkətinə bənzəyən, lakin əslində fiziki bir proses olmayan halları təsvir edir. Məsələn, güclü emosional vəziyyətlərdə insan kədərlərini, qüssələrini, hətta sözlərini “udquna” bilər. Bu halda, udqunmaq öz daxili hisslərini, fikirlərini gizlətmək, ifadə etməmək mənasını daşıyır. Məsələn: "O, göz yaşlarını udqunaraq susdu." və ya "Narazılığını udqunmaq məcburiyyətində qaldı."
Etimalogiyasına gəldikdə, "ud-" morfemasının “udmaq” felindən gəldiyi açıqdır. "-qun-" əlavəsinin isə intensivlik və davamlılığı bildirdiyi fərz edilə bilər. Beləliklə, sözün ümumi mənası “davamlı şəkildə udmaq” olaraq izah edilə bilər.
Nəticə olaraq, "udqunmaq" felinin mənasını yalnız fiziki udma ilə məhdudlaşdırmaq düzgün deyil. Onun kontekstdən asılı olaraq, həm fiziki, həm də məcazi mənaları vardır və bu mənaların hər biri özünəməxsus nüansları ehtiva edir. Dilçilik təhlili zamanı bu fərqləri nəzərə almaq olduqca vacibdir.