Udmaq (f.): Bu fel, əsasən, mübarizə, yarışma və ya oyun kontekstində istifadə olunur və üstünlük qazanmağı, rəqibi məğlub etməyi bildirir. Daha geniş mənada, bir müəyyən məqsədə nail olmaq, bir çətinliyi dəf etmək mənasını da ehtiva edə bilər. Lüğətlərdəki “oyunda, yarışda üstün gəlmək” tərifi, udmağın əsas və ən çox yayılmış mənasını əks etdirir.
Etimalogiyası: Udmaq felinin etimoloji kökü, qədim türk dillərində izlənən "ud-" kökünə dayanır. Bu kök, əsasən, “yutmaq”, “içinə almaq” kimi mənaları özündə ehtiva edir. Udmaq felinin müasir mənası, bu ilkin mənanın zamanla "rəqibi məğlub etmək", "üstün gəlmək" kimi mənalara transformasiyası nəticəsində yaranmışdır. "Rəqibi yutmaq" ifadəsi ilə müqayisə etsək, mənalar arasındakı qohumluğu daha aydın görə bilərik. Başqa sözlə, rəqibi tamamilə üstələmək, özünə udmaq kimi obrazlı bir təsvirdən yaranmışdır.
İstifadə nümunələri:
- Yarış konteksti: "Maratonda qaçışçı rəqiblərini udaraq birinci yeri qazandı." (burada udmaq, yarışda qalib gəlmək mənasındadır)
- Oyun konteksti: "Şahmatda qara fiqurlarla oynayan tərəf ağ fiqurları uddu." (burada udmaq, oyunun qalibini təyin edir)
- Məqsədə çatma konteksti: "Çətinliklərlə üzləşsə də, layihəni vaxtında başa çatdırmaqda uddu." (burada udmaq, maneələri dəf edib məqsədə çatmaq mənasındadır)
- Mücərrəd mənada: "Həyatın çətin sınaqlarında udmaq üçün insanın iradəsi güclü olmalıdır." (burada udmaq, həyatın çətinliklərini dəf etmək, mübarizədə qalib gəlmək mənasındadır)
Sinonimlər: Qalib gəlmək, üstün gəlmək, məğlub etmək, qazanmaq, (bəzi kontekstlərdə) dəf etmək. Ancaq bu sinonimlərin hamısı udmağın bütün mənalarını tam olaraq əhatə etmir. Məsələn, "dəf etmək" felinin mənası udmaqdan daha genişdir və hər zaman mübarizə və ya yarış kontekstində istifadə olunmur.