Üstələmək sözü Azərbaycan dilində geniş mənada "üstün gəlmək" mənasını ifadə edir. Lakin bu, sadəcə qalib gəlmək, məğlub etmək mənasından daha çox əhatəli bir anlayışı əks etdirir. Üstələmə, rəqibin yalnız zahiri məğlubiyyətini deyil, həm də onun gücünü, bacarığını, təsirini, hətta nüfuzunu aşmağı, üstələməyi nəzərdə tutur.
Etimoloji baxımdan üstələmək, "üst" və "-ləmək" şəkilçilərindən əmələ gəlmişdir. "Üst" sözü, məkan, zaman və ya iyerarxiya baxımından yuxarı mövqeyi, üstünlüyü bildirir. "-ləmək" şəkilçisi isə hərəkət və proses mənası əlavə edir. Beləliklə, üstələmək sözü həm fiziki, həm də metaforik mənada "yuxarıda olmaq", "üstün olmaq" və nəticədə "üstün gəlmək" mənasını ifadə edir.
Üstələmək sözü müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər:
- Mübarizə və yarışlarda: "Rəqibini üstələyərək yarışmanı qazandı." (Burada fiziki və ya intellektual güc üstünlüyü nəzərdə tutulur.)
- Nüfuz və təsir baxımından: "Onun fikirləri hamını üstələdi." (Burada müəyyən bir fikrin digər fikirlərə nisbətən daha təsirli və qəbul edilən olması nəzərdə tutulur.)
- Çətinliklərin öhdəsindən gəlməkdə: "O, çətinlikləri bacarıqla üstələdi." (Burada maneələri aradan qaldırmaq, onları aşmaq mənası ifadə olunur.)
- Qüvvə və güc baxımından: "Ordusu düşmənin ordusunu üstələdi." (Bu kontekstdə hərbi üstünlük, güc üstünlüyü nəzərdə tutulur.)
M.N.Lətifin misalında ("Teymur sevinir ki, mollanı üstələyib") üstələmək, Teymurun mollanı mübahisədə, müzakirədə, ya da hər hansı bir intellektual yarışmada məğlub etməsini, onun fikirlərinə, arqumentlərinə üstün gəlməsini göstərir. Burada sadəcə qalib gəlmək deyil, həm də mollanın fikri və ya nüfuzunun Teymur tərəfindən aşıldığı mənası da ifadə olunur.